بانک ملت، چگونه الگوی تأمین مالی پروژه‌های صنعتی را تغییر داد؟

تیتر 20- در آستانه تحولات جدی در نظام تأمین مالی کشور، بانک ملت، گام ویژه‌ای در مسیر تقویت سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی و کلان اقتصادی برداشته است. این بانک، با پیشگامی در انتشار اوراق صکوک مرابحه ارزی، برای پروژه بزرگ «نورد گرم ۲» شرکت فولاد مبارکه، علاوه بر کمک به توسعه صنعتی، الگوی تازه‌ای در تأمین مالی ارزی از طریق بازار سرمایه و شبکه بانکی بنیان نهاد. 

ورود نظام بانکی به تأمین مالی ارزی: شکستن تابو
یکی از چالش‌های دیرینه در تأمین مالی پروژه‌های بزرگ ملی، به‌ویژه در صنایع انرژی‌بر و سرمایه‌بر مانند فولاد، نبود منابع ارزی کافی یا محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها در جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. انتشار اوراق مرابحه ارزی توسط بانک ملت، در چارچوب تفاهم‌نامه بین بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی، در روزهای اخیر، اقدام مهمی در رفع این خلأ است. این اوراق، ابزار اسلامی و مشروع برای تأمین مالی است و با ساختار مبتنی بر دارایی، قابلیت بالایی در جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی دارد.

اهمیت این حرکت، زمانی مشخص‌تر می‌شود که در مراسم نخستین مرحله عرضه اوراق در مرکز مبادله ارز و طلای ایران، با حضور مقامات ارشد اقتصادی و صنعتی، ۱۱۰ میلیون یورو از مجموع ۲۰۰ میلیون یورو هدف‌گذاری‌شده، فروخته شد. این موضوع، بیانگر جلب اعتماد و پذیرش این ابزار در بین ذی‌نفعان کلان اقتصادی است.

اهمیت پروژه نورد گرم ۲
طرح نورد گرم 2، یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های توسعه‌ای صنعت فولاد است که با بهره‌برداری از آن، ظرفیت تولید ورق‌های خاص فولادی افزایش می‌یابد؛ ورق‌هایی که در صنایع خودروسازی، نفت، گاز و پتروشیمی، کشتی‌سازی و لوازم خانگی کاربرد دارند. از آنجا که نیاز به این ورق‌ها، عمدتاً از طریق واردات تأمین می‌شود، تکمیل این پروژه، تأثیر مستقیمی بر کاهش وابستگی به واردات، صرفه‌جویی ارزی و رشد صادرات دارد.

نکته قابل‌توجه اینکه طبق برآوردها، حتی فاز اولیه تأمین مالی ارزی، ماهانه از خروج میلیون‌ها یورو ارز جلوگیری می‌کند. در شرایطی که این پروژه، حدود نیمی از مسیر پیشرفت را طی کرده، تزریق منابع ارزی، به‌ویژه در قالب ابزارهای شفاف بازار سرمایه، سرعت اتمام آن را افزایش می‌دهد.

جذابیت اوراق مرابحه ارزی برای سرمایه‌گذاران
اوراق صکوک مرابحه ارزی، نوعی ابزار مالی اسلامی است که بر فروش اقساطی دارایی‌ها با سود مشخص عمل می‌کند. جذابیت این اوراق در مقایسه با سایر ابزارهای مالی، در ترکیب مزایای شرعی، امنیت سرمایه و شفافیت آن است. این اوراق، برای سرمایه‌گذاران مسلمان و نهادهای مالی اسلامی در کشورهای منطقه و حوزه خلیج فارس، جذابیت بالایی دارد.

از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران داخلی نیز که به دنبال سرمایه‌گذاری ارزی با ریسک پایین هستند، گزینه تازه و معتبری در اختیار دارند اعتماد عمومی به بانک ملت، پشتوانه حقوقی و اقتصادی صندوق توسعه ملی و نیز چارچوب اجرایی روشن این طرح که حتی در سطح مقامات پولی و صنعتی کشور تأیید شده، این اوراق را به ابزار معتبر برای جذب منابع تبدیل کرده است.

تجارب کشورهای اسلامی
در بسیاری از کشورهای اسلامی، انتشار اوراق صکوک ارزی، راهکار موثری برای تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی و صنعتی است. برای مثال، مالزی، از پیشروترین کشورها در بازار صکوک است که از این ابزار، برای تأمین مالی پروژه‌های حمل‌ونقل، آموزش و بهداشت، استفاده و با جذب سرمایه‌گذاران خارجی، توسعه زیرساخت‌ها را تسریع کرده است. 

همچنین اندونزی، با انتشار صکوک سبز ارزی برای پروژه‌های زیست‌محیطی، نشان داده این ابزار، چقدر می‌تواند با اهداف توسعه پایدار هماهنگ باشد. عربستان نیز در اَبَرپروژه شهری نِئوم، از صکوک ارزی بهره برده  تا مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی را بدون نقض چارچوب‌های شرعی جلب کند. بنابراین اقدام بانک ملت، به‌نوعی بهره‌مندی از الگوهای موفق و تجربیات جهانی است که با بومی‌سازی آن، زمینه توسعه پایدار پروژه‌های کلان ملی در ایران فراهم می‌شود.

پیامدهای ساختاری در نظام بانکی و مالی
پیشتازی بانک ملت در این مسیر، به‌معنای عبور از تأمین مالی صرفاً ریالی و ورود به قلمرو جدید بانکداری سرمایه‌ای و ارزی است. با توجه به ساختار سنتی بانکداری ایران و محدودیت‌های تحریمی، این اقدام، نقطه عطفی در تحول نظام بانکی محسوب می‌شود.

اگر سایر بانک‌ها نیز به این الگو بپیوندند، می‌توان شاهد شکل‌گیری بازار اوراق ارزی قدرتمند در کشور بود که هم ابزار تأمین مالی باشد و هم امکان مدیریت نقدینگی ارزی را برای اقتصاد فراهم کند. افزون بر این، با افزایش شفافیت در تخصیص منابع ارزی، شاهد ارتقای کارآمدی در سرمایه‌گذاری‌ها خواهیم بود.

تولد ظرفیت تازه در اقتصاد ملی
اقدام بانک ملت در انتشار اوراق صکوک مرابحه ارزی، بیش از آنکه ابتکار مالیِ صرف باشد، نشانه‌ بلوغ تدریجی نظام بانکی در ایفای نقش توسعه‌ای در اقتصاد کشور است. پروژه نورد گرم ۲ فولاد مبارکه، یک نقطه آغاز است. این مدل می‌تواند به بخش‌های دیگر مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، پتروشیمی، راه‌آهن، بندر و حتی فناوری‌های نوین نیز تسری یابد.

در شرایطی که کشور، نیازمند منابع ارزی برای تکمیل پروژه‌های کلان است و سرمایه‌گذاران نیز به دنبال ابزارهای امن و شفاف سرمایه‌گذاری هستند، اوراق مرابحه ارزی، پیوند هوشمندانه بین این دو نیاز برقرار کرده است. بانک ملت، با این حرکت، نه‌تنها به تأمین مالی یک پروژه کمک می‌کند، بلکه در مسیر توسعه مدل‌های نوین مالی اسلامی، راه را برای دیگران هموار می‌سازد.

اگر این اقدام، با حمایت سیاست‌گذار پولی و مالی همراه شود، در آینده نزدیک، به معماری تازه‌ در بازار سرمایه ارزی ایران می‌انجامد؛ معماری‌ای که ستون آن، اعتماد، شفافیت و کارآمدی خواهد بود.