پیوند فرودگاه رشت با منطقه آزاد انزلی، دروازه نو به‌سوی صادرات شمال

تیتر20 - ثبت رکورد بی‌سابقه در تعداد پروازهای هفتگی فرودگاه سردار جنگل رشت در ماه گذشته، تنها یک موفقیت آماری نیست؛ بلکه نشانه‌ای است از تحولی ژرف در زیربنای حمل‌ونقل هوایی شمال ایران که می‌تواند نقشه توسعه اقتصادی گیلان را بازنویسی کند. این فرودگاه که تا چندی پیش سهمی اندک در جریان صادرات کشور داشت، حالا در سایه افزایش پروازها و به‌ویژه الحاق رسمی به محدوده منطقه آزاد انزلی، در آستانه تبدیل شدن به یکی از کانون‌های صادرات غیرنفتی ایران قرار گرفته است.

گیلان، به‌واسطه موقعیت جغرافیایی استراتژیک، دسترسی به بازارهای حوزه قفقاز و آسیای میانه و تولیدات متنوع کشاورزی، شیلاتی و صنعتی، همواره بالقوه‌ای برای صادرات بوده که به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب، بالفعل نشده بود. اکنون اما اتصال فرودگاه به منطقه آزاد، بهره‌مندی از مشوق‌های گمرکی، و امکان راه‌اندازی مسیرهای پروازی مستقیم تجاری، این ظرفیت را دارد که گیلان صادرات‌محور را از مرحله شعار وارد عمل کند. این تحول اگر با نگاه فرابخشی و سیاست‌گذاری هوشمندانه همراه شود، می‌تواند الگویی نو برای توسعه متوازن در شمال کشور خلق کند. نقطه ثقل این الگو، بی‌تردید فرودگاهی است که دیگر نه صرفا یک باند پرواز، بلکه یک شاه‌راه صادراتی در دل سرزمین سبز شمال است.

هم‌نشینی منطقه آزاد و آسمان
پیوند فرودگاه رشت با محدوده منطقه آزاد انزلی، یک تصمیم صرفا اداری نیست، بلکه شکلی تازه از تعامل میان لجستیک هوایی و سیاست‌های تجاری مناطق آزاد را به نمایش گذاشته است. در گذشته، مشکل اصلی صادرات از گیلان، فقدان دسترسی مستقیم به مسیرهای هوایی بود؛ محصولات صادراتی باید ابتدا از مسیر زمینی به فرودگاه‌هایی نظیر امام خمینی یا تبریز منتقل می‌شدند، که نه‌تنها هزینه‌ها را به‌شدت بالا می‌برد، بلکه به‌ویژه در مورد محصولات فاسدشدنی، ریسک کاهش کیفیت و از بین رفتن مزیت رقابتی را به دنبال داشت. اما امروز با افزایش پروازها و آغاز تعامل رسمی میان فرودگاه رشت و محدوده منطقه آزاد، شرایط برای شکل‌گیری یک زنجیره ارزش صادراتی فراهم شده است که در آن تولید، بسته‌بندی، گمرک، و ارسال، همگی در شعاعی کمتر از ۵۰ کیلومتر اتفاق می‌افتند. این نزدیکی جغرافیایی، اگر با به‌روزرسانی فناوری‌های گمرکی، تاسیس مراکز تخصصی لجستیکی و سردخانه‌های استاندارد بین‌المللی همراه شود، می‌تواند ظرفیت صادرات روزانه قابل‌توجهی را از استان گیلان به مقاصدی چون روسیه، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان فراهم کند. فرودگاه رشت در این میان، نقشی فراتر از حمل‌ونقل دارد: این فرودگاه اکنون به نقطه هم‌گرایی زیرساختی برای اتصال تولید بومی به بازارهای جهانی بدل شده و همین ویژگی است که می‌تواند آن را به الگویی کم‌نظیر در مدیریت زنجیره صادراتی کشور تبدیل کند.

توسعه فرودگاه، آغازی برای موج تازه سرمایه‌گذاری در گیلان
افزایش ظرفیت پروازی فرودگاه رشت، صرفا یک اقدام فنی در حوزه حمل‌ونقل نیست، بلکه به‌مثابه سیگنالی قوی برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی عمل می‌کند که به‌دنبال فرصت‌های تازه در اقتصاد لجستیک، صادرات و صنایع پیوسته با آن هستند. تجربه‌های جهانی نشان می‌دهند که فرودگاه‌هایی که در دل مناطق آزاد واقع شده‌اند، توانسته‌اند در کنار نقش ترانزیتی، تبدیل به موتور محرکه‌ای برای توسعه شهر فرودگاهی و ایجاد صنایع مکمل شوند.

در مورد رشت نیز، این الگو می‌تواند به شکل‌گیری مجموعه‌ای از زیرساخت‌های پشتیبان مانند هاب‌های بار، مراکز تجمیع کالا، سردخانه‌های صادراتی و واحدهای بسته‌بندی و لیبلینگ منجر شود که نه‌تنها اشتغال مستقیم ایجاد می‌کنند، بلکه قدرت رقابت کالای ایرانی در بازارهای هدف را افزایش می‌دهند.

 همچنین، نزدیکی فرودگاه به بنادر کاسپین و انزلی و اتصال آن‌ها از طریق محورهای جاده‌ای، فرصت کم‌نظیری برای ایجاد یک کریدور ترکیبی فراهم کرده است که صادرات دریایی و هوایی را در یک مسیر یکپارچه قرار می‌دهد. در نهایت تنها با هم‌افزایی میان نهادهای ملی، محلی و خصوصی است که می‌توان انتظار داشت فرودگاه رشت از یک پروژه زیرساختی، به یک پروژه اقتصادی تبدیل شود.

فرودگاه رشت، نیازمند حکمرانی هوشمند و هم‌افزا
افزایش پروازها و اتصال به منطقه آزاد اگرچه دستاوردی مهم است، اما بدون حکمرانی یکپارچه و سیاست‌گذاری راهبردی، به سرمنزل مقصود نخواهد رسید. تجربه توسعه نامتوازن در سایر مناطق آزاد کشور نشان می‌دهد که زیرساخت به‌تنهایی تضمین‌کننده موفقیت نیست، بلکه این هم‌افزایی نهادها، انسجام تصمیم‌گیری و پیوستگی سیاست‌هاست که منجر به تحقق اهداف می‌شود. فرودگاه رشت، با توجه به ظرفیت‌های تازه خود، باید به‌عنوان پروژه‌ای ملی دیده شود، نه صرفا زیرساختی استانی. 

وزارت راه و شهرسازی، گمرک ایران، سازمان توسعه تجارت، منطقه آزاد انزلی و نهادهای بخش خصوصی، همگی باید در یک اتاق فکر مشترک، اهداف مشخصی را دنبال کنند؛ از جمله افزایش سهم کالاهای صادراتی هوایی، ارتقای استانداردهای حمل‌ونقل، و تسهیل فرآیندهای گمرکی. همچنین، باید آموزش منابع انسانی، دیجیتالی‌سازی فرایندها، و استقرار سامانه‌های هوشمند مدیریت پرواز و صادرات نیز در دستور کار قرار گیرد. اگر این اقدامات هماهنگ نشوند، ممکن است فرودگاه صرفا به نقطه تردد مسافران بدل شود، بدون آنکه تاثیری بر معادلات اقتصادی منطقه بگذارد. به‌عبارتی، توسعه باید به‌صورت متوازن و هدفمند صورت گیرد تا بتوان از ظرفیت واقعی آن بهره‌برداری کرد. گیلان، امروز بیش از هر زمان دیگری، نیازمند مدیریتی است که آینده‌نگر باشد و توسعه را نه در آسفالت و بتن، بلکه در پیوند زنده میان تولید و بازار جهانی جست‌وجو کند.

فرودگاه رشت با شکستن رکورد پروازهای هفتگی و الحاق به منطقه آزاد انزلی، اکنون در جایگاهی قرار گرفته که می‌تواند سرنوشت صادرات گیلان را متحول کند. این تحولات، اگرچه در ظاهر مربوط به حمل‌ونقل هوایی‌اند، اما در باطن، آغازگر دگرگونی در مدل توسعه منطقه‌ای هستند؛ الگویی که بر پایه اتصال سریع، حذف هزینه‌های مازاد، و تقویت توان رقابتی در بازارهای هدف بنا شده است. با این حال، توسعه پایدار فرودگاه و تبدیل آن به پیشران صادراتی، نیازمند نگاهی چندلایه است؛ نگاهی که سیاست، سرمایه، دانش و فناوری را در یک طرح جامع به‌هم پیوند دهد.

در چنین الگویی، فرودگاه تنها محل نشست‌ و برخاست نیست، بلکه حلقه‌ای کلیدی در زنجیره ارزش اقتصاد صادرات‌محور به شمار می‌آید. اکنون زمان آن فرا رسیده که دولت، بخش خصوصی، نهادهای محلی و سرمایه‌گذاران، این فرودگاه را نه یک پروژه فنی، بلکه به‌مثابه برند صادراتی گیلان ببینند. اگر این نگاه حاکم شود، فرودگاه رشت می‌تواند نه‌تنها دروازه صادرات شمال کشور، بلکه نشانه‌ای از آینده‌ای متفاوت برای اقتصاد غیرنفتی ایران باشد.