بازار خرده فروشی در مدار تدبیر؛ اثرات مثبت توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای با لیدری افق کوروش

تیتر 20- یکی از تحولات بنیادین در ساختار توزیع و عرضه کالاهای مصرفی در ایران، طی دهه اخیر، رشد چشمگیر فروشگاه‌های زنجیره‌ای بوده است. این رشد، علاوه بر فروشگاه‌های بزرگ و لوکس مانند هایپراستار، هایپرمی و رفاه، به‌شکل گسترده‌تر در قالب فروشگاه‌های زنجیره‌ای تخفیف‌محور (دیسکانتی) مانند افق کوروش، جانبو، یاران دریان، هفت، دیلی‌مارکت و... ظهور کرده است.

تفاوت اصلی هایپرها با فروشگاه‌های زنجیره‌ای تخفیف‌محور را می‌توان در مقیاس فروش، نوع مخاطب و مأموریت اجتماعی آنها دانست. در حالی که فروشگاه‌های هایپر، بیشتر بر تجربه خرید متنوع و بزرگ‌مقیاس متمرکز هستند، فروشگاه‌های دیسکانتی با شبکه گسترده، قیمت‌ پایین‌تر و تمرکز بر کالاهای اساسی، سهم ویژه‌ای در عدالت توزیعی، کنترل تورم و تنظیم بازار مصرف دارند.

از مقیاس فروش تا مأموریت اجتماعی
سهم فروشگاه‌ های زنجیره‌ ای در نظام توزیع کالا در ایران، حدود 15 درصد برآورد می‌شود، در حالی که این میزان در کشورهای دنیا، بیش از 50 درصد است و حتی تا 80 درصد و بالاتر می‌رسد. 

در این میان، تمایل ذائقه خانوارهای امروز ایرانی، به‌سمت توزیع مدرن کالا و استقبال از فروشگاه‌های زنجیره‌ای از یک‌سو و نیز تنگناهای اقتصادی فعلی، به‌ویژه تورم فزاینده اقلام اساسی از سوی دیگر، بیانگر ضرورت و اهمیت توسعه این فروشگاه‌ها با تمرکز بر تخفیف‌محوری است. 

فروشگاه‌ دیسکانتی یا تخفیف‌محور، نوعی فروشگاه زنجیره‌ای است که کالاهای پرمصرف را با قیمت پایین‌تر از میانگین بازار عرضه می‌کند و هدف آن، افزایش حجم فروش با سود کم برای هر کالاست.

این فروشگاه‌ها، برخلاف ظاهر ساده و کم‌زرق‌وبرق خود، بخش مهمی از زیرساخت اقتصادی کشور را تشکیل می‌دهند. در این میان، افق کوروش، با حدود ۵۰۰۰ شعبه در 31 استان، پوشش نزدیک به 700 شهر و حدود 5500 محصول، به‌نوعی رهبر بلامنازع این عرصه به شمار می‌رود. این گستردگی شبکه، باعث شده حتی در شهرهای کوچک و مناطق کم‌برخوردار نیز دسترسی به کالاهای اساسی با قیمت‌های منصفانه، ممکن شود. این اتفاق، تا چند سال پیش، عمدتاً محدود به کلان‌شهرها بود.

لیدر خرده‌فروشی تخفیف‌محور ایران و سایر رقبایش، با سیاست خرید مستقیم از تولیدکنندگان، کاهش واسطه‌ها و قیمت‌گذاری رقابتی، در دوران تورم 40 تا 50 درصدی کشور، نقش بازوی اجرایی دولت در کنترل قیمت‌ها و تنظیم بازار را ایفا می‌کنند. در شرایطی که نوسانات قیمتی کالاهای خوراکی و مصرفی، به‌سرعت و به‌شدت بر معیشت خانوار تاثیرگذار است، این شبکه‌های سازمان‌یافته به دولت اجازه می‌دهند سیاست‌های حمایتی خود را با دقت و سرعت بیشتری اجرا کند.

تقویت زنجیره تأمین و شفافیت بازار
یکی از مزیت‌های مهم فروشگاه‌های دیسکانتی، ایجاد زنجیره تأمین شفاف و قابل رهگیری است. در مدل سنتی خرده‌فروشی، مسیر کالا از تولیدکننده تا مصرف‌کننده شامل چند واسطه، انبار و قیمت‌گذاری‌های غیرشفاف بود. اکنون فروشگاه‌هایی مانند افق کوروش، با سیستم‌های متمرکز لجستیک، قراردادهای مستقیم با تولیدکنندگان و سامانه‌های دیجیتالی قیمت‌گذاری، ضمن کاهش هزینه‌های پنهان شبکه توزیع، شفافیت قیمتی را به بازار تزریق کرده‌اند.

نتیجه این تحول، کاهش احتمال احتکار، حذف واسطه‌های غیرضروری و افزایش سرعت دسترسی مصرف‌کننده به کالاست. به بیان دیگر، توسعه فروشگاه‌های دیسکانتی موجب شده بازار خرده‌فروشی ایران از ساختار سنتی به داده‌محور و قابل نظارت تبدیل شود.

فراوانی و دسترسی، سپر تورمی جامعه
در شرایط تورمی، یکی از نگرانی‌های اصلی جامعه، کمبود کالا و افزایش ناگهانی قیمت‌هاست. فروشگاه‌های زنجیره‌ای تخفیف‌محور با پوشش جغرافیایی گسترده، در بازار، تعادل ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، وقتی در برخی مناطق کشور، تقاضا برای کالاهای اساسی مانند روغن، برنج یا لبنیات افزایش می‌یابد، شبکه فروشگاه‌هایی مانند افق کوروش می‌تواند با توزیع هوشمند و هماهنگ موجودی‌ها، از بروز کمبود یا صف‌های طولانی جلوگیری کند. این ویژگی، نه‌تنها ثبات بازار را حفظ می‌کند، بلکه احساس امنیت روانی و اقتصادی در جامعه را تقویت می‌نماید.

علاوه بر آن، با توجه به حجم بالای فروش، فروشگاه‌های دیسکانتی می‌توانند از تولیدکنندگان، تخفیف‌های عمده، دریافت و آن را مستقیماً به مصرف‌کننده منتقل کنند. این امر به شکل غیرمستقیم، موجب افزایش قدرت خرید خانوارها و مهار تورم در بخش کالاهای ضروری می‌شود.

اشتغال‌زایی گسترده و مهارت‌آفرینی
توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای، فقط به نفع مصرف‌کنندگان نیست، بلکه در حوزه اشتغال نیز تاثیرات قابل‌توجهی داشته است. برای مثال، افق کوروش، به‌تنهایی برای 30 هزار نفر به‌صورت مستقیم و برای صدها هزار نفر به‌طور غیرمستقیم، در بخش‌های فروش، انبارداری، بازاریابی، فناوری اطلاعات، لجستیک و... اشتغال‌زایی کرده است. 

این مدل کسب‌وکار، با تکیه بر آموزش‌های مستمر و فرصت‌های رشد درون‌سازمانی برای جوانان، به‌ویژه در شهرهای کوچک و مناطق کم‌برخوردار، پایداری شغلی و مهارت‌های نوین را در حوزه خدمات و خرده‌فروشی مدرن ایجاد کرده است. به‌علاوه، توسعه این شبکه‌ها، به‌طور غیرمستقیم موجب رشد صنایع بسته‌بندی، حمل‌ونقل و تولید کالاهای مصرفی داخلی نیز شده است، زیرا فروشگاه‌های زنجیره‌ای، عمدتاً ترجیح می‌دهند کالاهای ایرانی را با بسته‌بندی رقابتی عرضه کنند.

توسعه عدالت اجتماعی و اقتصاد محلی
یکی از جنبه‌های کمتر دیده‌شده، اما بسیار مهم فروشگاه‌های زنجیره‌ای تخفیف‌محور، توسعه عدالت اجتماعی در دسترسی به کالاهای اساسی است. در حالی که فروشگاه‌های بزرگ در مناطق مرفه و مراکز خرید لوکس مستقرند، فروشگاه‌های دیسکانتی با سیاست گسترش در مناطق کم‌برخوردار، عملاً موجب شده‌اند فاصله طبقاتی در کیفیت و قیمت خرید کاهش یابد. 

افق کوروش، به‌عنوان پیشرو و لیدر خرده‌فروشی تخفیف‌محور ایران، با گسترش شعب خود در استان‌هایی نظیر سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کردستان، امکان خرید کالاهای باکیفیت و با قیمت مناسب را برای اقشار مختلف فراهم کرده است. این رویکرد، مصداقی از تحقق عدالت اقتصادی و توزیع متوازن ثروت در سطح جامعه است.

فراتر از فروش
توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای تخفیف‌محور در ایران، فراتر از یک پدیده تجاری است. این شبکه‌ها، به‌مرور، به بخشی از زیرساخت اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل شده‌اند. در شرایطی که دولت‌ها با چالش کنترل تورم و توزیع عادلانه کالا مواجه‌اند، فروشگاه‌های دیسکانتی با ساختار منسجم، شبکه گسترده و سیستم مدیریتی دقیق، می‌توانند پشتیبان سیاست‌های اقتصادی کشور باشند.

فروشگاه‌هایی مانند افق کوروش نشان داده‌اند توسعه هوشمند شبکه فروش، قادر است همزمان رفاه مصرف‌کننده، اشتغال پایدار و عدالت اقتصادی را تقویت کند. اگر این مدل با سیاست‌های حمایتی دولت، نظارت هوشمند و مشارکت تمام برندهای تخفیف‌محور همراه شود، آینده بازار خرده‌فروشی ایران را به‌سوی ثبات، شفافیت و عدالت اقتصادی پایدار هدایت خواهد کرد.