عملکرد بانک تجارت در ۴ ماهه نخست ۱۴۰۴؛ تثبیت درآمد در سایه تراز مثبت

تیتر 20- چهار ماه نخست 1404 را می‌توان برای بانک تجارت، دوره تثبیت مسیرهای درآمدی و تلاش برای حفظ تراز عملیاتی مثبت دانست. اگرچه مسیر حرکت بانک در سال‌های اخیر، از نظر ساختار ترازنامه و هزینه‌ها چالش‌هایی داشته، اما گزارش عملکرد تا پایان تیرماه امسال، تصویری متوازن‌تر و واقع‌گرایانه‌تر از موقعیت این بانک ارائه می‌دهد. با حرکت از نمای کلی به سمت جزییات ترازنامه، می‌توان عملکرد بانک را فراتر از ارقام خام، بر پایه ترکیب هوشمندانه منابع و مسیرهای درآمدزایی آن تحلیل کرد.

اتکا به تسهیلات، با درآمد هدفمند
در چهار ماهه ابتدایی سال جاری، بانک تجارت، موفق به کسب درآمد نزدیک به ۳۲ هزار میلیارد تومانی از محل تسهیلات اعطایی شده است. نکته قابل توجه اینکه حدود ۵۸ درصد این رقم، ناشی از عملیات مبتنی بر اوراق مرابحه بوده است. این مسیر، اگرچه منبع نسبتاً پایدار تلقی می‌شود، اما وابستگی بیش از حد به آن، می‌تواند ریسک تمرکز درآمدی ایجاد کند.

در این میان، سایر منابع درآمد مانند سرمایه‌گذاری‌، سپرده‌گذاری نزد سایر بانک‌ها و اوراق بدهی، سهم اندک و حتی بعضاً نمادین دارند. هرچند عدم تنوع درآمدی در بلندمدت می‌تواند مانع رشد پایدار باشد، اما در کوتاه‌مدت، یعنی در بستر شرایط تورمی و نوسانی فعلی، تمرکز بر تسهیلات سودآور (خصوصاً مبتنی بر عقود اسلامی)، رویکردی عمل‌گرایانه تلقی می‌شود.

تراز عملیاتی، نقطه قوت 
نکته کلیدی عملکرد بانک تا تیرماه، تراز عملیاتی مثبت معادل ۲,۱۰۰ میلیارد تومان است. این رقم نشان می‌دهد درآمدهای مشاع بانک از محل تسهیلات و سرمایه‌گذاری‌ها، بر هزینه سود سپرده‌ها غالب بوده است. به بیان ساده‌تر، بانک تجارت در چهار ماهه اول سال، نه‌تنها در تأمین سود سپرده‌گذاران موفق عمل کرده، بلکه مازادی نیز برای خود به‌عنوان سود عملیاتی حفظ کرده است.

این در حالی است که کل هزینه سود سپرده‌ها در این بازه زمانی، حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان بوده است. فشار حاصل از ناحیه نرخ سودهای بالای بازار پول، برای بسیاری از بانک‌ها، تهدید جدی در زمینه تراز بانکی است، اما بانک تجارت با اتکا بر درآمدهای هدفمند توانسته این تهدید را فعلاً مدیریت کند.

مقایسه با سه‌ماهه نخست؛ نشانه‌های استمرار رشد
نگاهی به روند فعالیت این بانک در خرداد و اردیبهشت‌ امسال، از رشد تدریجی عملکرد حکایت دارد. به‌عنوان نمونه، در خردادماه، درآمد بانک از محل تسهیلات به بیش از ۸ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به اردیبهشت‌ماه، رشد داشته است. در اردیبهشت نیز رشد ۳۷ درصدی درآمد تسهیلات و رشد ۸۸ درصدی سرمایه‌گذاری‌ها، نسبت به مدت مشابه سال قبل، گزارش شده است.

این روند افزایشی، نشان می‌دهد بانک تجارت، علاوه بر حفظ سطح درآمد، در حال ترمیم تدریجی دیگر منابع درآمدی است. اگرچه سهم این منابع هنوز در ترازنامه بانک ناچیز است، اما روند صعودی می‌تواند سیگنال تغییر استراتژی به سمت متنوع‌سازی باشد.

کیفیت سرمایه و تمرکز بر بهینه‌سازی منابع
یکی دیگر از تحولات عملکرد چهارماهه امسال بانک تجارت، افزایش نسبت کفایت سرمایه از ۶ به ۸ درصد تا پایان خردادماه است. اگرچه این رقم هنوز با استانداردهای بین‌المللی فاصله دارد، اما افزایش آن در بستر نظام بانکی ایران که با ضعف مزمن سرمایه مواجه است، یک امتیاز محسوب می‌شود و همچنان بسیاری از بانک‌های کشور، در این شاخص، زیر 8 درصد قرار دارند.

همچنین گزارش‌های رسمی از تمرکز مدیریت بانک بر مهار هزینه‌ها، بهبود سودآوری عملیاتی و ارتقای کیفیت دارایی‌ها حکایت دارد. این مسائل، به‌ویژه در بانک‌های دولتی و بزرگ، از نقاط ضعف ساختاری محسوب می‌شوند. حرکت در جهت اصلاح آنها، ولو با شتاب کم، بخشی از موفقیت تحلیلی بانک در دوره منتهی به تیرماه امسال است.

نقش مسئولیت اجتماعی و تسهیلات هدفمند
بخش دیگر عملکرد بانک طی ماه‌های اخیر، به تسهیلات تکلیفی، مانند ازدواج و فرزندآوری اختصاص داشته است. بانک تجارت در سه‌ماهه نخست، بالغ بر ۴,۴۰۰ میلیارد تومان تسهیلات در این حوزه پرداخت کرده است. اگرچه این تسهیلات، معمولاً از سودآوری کمتری برخوردارند، اما از منظر تعهدات اجتماعی و تأمین منابع ارزان از بانک مرکزی، نقش مکمل در مدیریت منابع دارند.

استراتژی تثبیت، در مسیر اصلاح
دستاورد مهم عملکرد بانک تجارت از فروردین تا تیرماه سال جاری، صرفاً رشد عددی درآمدها نیست، بلکه نحوه مدیریت منابع و مصارف، تمرکز بر نقاط کلیدی درآمدی و ایجاد ثبات در تراز عملیاتی بانکی است. مفهوم آن، نه جهش درآمدی و نه افول عملکرد است، بلکه دوره‌ای از مدیریت هوشمند درآمد و هزینه، در یکی از دشوارترین فصول مالی محسوب می‌شود. این دوره، با توجه به ترکیب نرخ سود بالا، سیاست‌های پولی محدودکننده و فشار تسهیلات تکلیفی، به‌لحاظ ترازنامه‌ای، دوره‌ای پرتنش است.

تراز مثبت عملیاتی، رشد کنترل‌شده درآمد تسهیلات، بهبود کفایت سرمایه و آغاز تنوع درآمدی، نشانه‌های حرکت بانک تجارت به‌سمت بازیابی ساختار مالی است. بااین‌حال، حفظ این مسیر در ماه‌های آینده، منوط به افزایش سهم درآمدهای غیراعتباری، تداوم بهبود کیفیت دارایی‌ها و حرکت تدریجی به سمت بانکداری دیجیتال و کم‌هزینه‌تر است.

بانک تجارت، در این چهارماهه، همزمان هم به تعهدات پاسخ داده و هم سود عملیاتی تولید کرده است. این دستاورد، در ساختار پرهزینه بانکی ایران، موفقیت نسبی، اما قابل اعتنا به شمار می‌رود.