انباشت ریسک در بیمه دی / تنوع‌بخشی نیمه‌کاره / ثبات مالی بیمه دی روی لبه تیغ

تیتر20 - چهل‌ودو هزار میلیارد تومان فقط برای یک رشته؛ این عدد به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه درمان بر پرتفوی بیمه دی سایه انداخته است. سهم نزدیک به ۹۰ درصدی درمان از کل حق‌بیمه‌های صادره و همچنین ۸۸ درصدی از کل خسارت‌های پرداختی، تصویری از یک سبد تک‌رشته‌ای و پرریسک می‌سازد. 

در کنار این تمرکز بی‌سابقه، وابستگی به مالک عمده سهام بیمه دی، ریسک مضاعفی را رقم زده که هر تغییر در قراردادها می‌تواند ثبات مالی شرکت را تهدید کند. 

اگرچه نشانه‌هایی از تلاش برای تنوع‌بخشی دیده می‌شود، اما وزن بالای درمان همچنان اجازه نمی‌دهد پرتفوی بیمه دی متعادل جلوه کند. پرسش جدی اینجاست: آیا بیمه دی می‌تواند از سایه درمان و بنیاد شهید بیرون بیاید، یا همچنان در چرخه وابستگی گرفتار خواهد ماند؟ 

سلطه بی‌چون‌وچرای درمان
آمار پنج‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که از مجموع بیش از ۴۶ هزار میلیارد تومان حق‌بیمه صادره توسط بیمه دی، نزدیک به ۴۲ هزار میلیارد تومان تنها به رشته درمان اختصاص یافته است. به بیان دیگر، حدود ۹۰ درصد کل پرتفوی این شرکت در عمل، به یک رشته خاص محدود شده است.

 
در سوی مقابل، ۸۸ درصد از کل خسارت‌های پرداختی به مبلغ بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان نیز مربوط به همین رشته درمان است. چنین تمرکزی، توازن پرتفوی بیمه‌ای را بر هم می‌زند و ریسک‌های مالی قابل توجهی را متوجه شرکت می‌سازد؛ به‌ویژه آن‌که هزینه‌های درمان در ایران به‌شدت تحت تاثیر تورم خدمات پزشکی، تغییر تعرفه‌ها و ضعف نظام کنترل هزینه است. 

وابستگی مضاعف به بنیاد شهید
مسأله فقط رشته درمان نیست، بلکه مشتریان اصلی نیز در همین حوزه متمرکز شده‌اند. بیمه دی طی سال‌های گذشته عمدتا به‌عنوان بازوی بیمه‌ای بنیاد شهید و امور ایثارگران شناخته شده است. پرتفوی این شرکت همچنان حول محور قراردادهای کلان با بنیاد شهید می‌چرخد. 

به‌دلیل مالکیت عمده بنیاد شهید در بیمه دی، این هم‌پوشانی نهادی قابل انتظار است، اما اتکای بیش از اندازه به یک مشتری عمده خطرناک است. هر تغییر در سیاست‌های بنیاد شهید یا بازنگری در قراردادها می‌تواند ساختار مالی بیمه دی را به‌شدت متاثر کند و تاب‌آوری شرکت را در برابر تغییرات بازار کاهش دهد. 

پرتفوی بی‌تنوع و پرریسک
نگاهی به توزیع سایر رشته‌ها نشان می‌دهد که سهم آن‌ها در برابر درمان تقریبا ناچیز است. در پنج‌ماهه نخست سال جاری، رشته آتش‌سوزی تنها ۲ درصد از حق‌بیمه‌های صادره را به خود اختصاص داده است. بیمه ثالث اجباری ۵ درصد از پرتفوی را تشکیل می‌دهد و جالب آنکه ۶ درصد خسارت‌ها نیز از همین رشته ناشی شده است. 

سهم بیمه مسئولیت تنها یک درصد، مهندسی یک درصد، حوادث سرنشین یک درصد و بیمه‌های زندگی غیراندوخته‌دار یک درصد بوده است. سایر رشته‌ها نیز کمتر از یک درصد سهم دارند. در واقع، پرتفوی بیمه دی به‌طور واقعی تک‌رشته‌ای است و سهم سایر محصولات در حدی نیست که بتواند ریسک‌های درمان را متعادل کند. این ساختار، بیمه دی را به شدت در برابر نوسانات هزینه‌های درمان و تغییرات سیاست‌گذاری سلامت آسیب‌پذیر ساخته است.

 
نشانه‌های اصلاح در پرتفوی
با وجود این تمرکز بالا، بیمه دی در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا مسیر اصلاح و تنوع‌بخشی را طی کند. اقداماتی همچون صدور بیمه‌نامه برای سد و نیروگاه‌های شش‌گانه استان خوزستان، عقد قرارداد با دانشگاه آزاد اسلامی برای پوشش ساختمان‌های سراسر کشور، قرارداد بیمه آتش‌سوزی شهرک‌های صنعتی و منطقه آزاد کیش، بیمه‌های زندگی برای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و قرارداد با گمرک ایران نشانه‌هایی از حرکت به سمت تنوع هستند. 

همچنین قرارداد بیمه عمر مانده بدهکار با بانک رفاه، طراحی باندل‌های ترکیبی درمان و عمر و حوادث گروهی برای بنگاه‌های کوچک و متوسط و تفاهم‌نامه با کانون‌های کامیونداران و رانندگان حمل‌ونقل جاده‌ای که بیش از یک‌ونیم میلیون نفر را تحت پوشش قرار می‌دهد، نمونه‌هایی از این تغییر جهت به شمار می‌روند. با این حال، اغلب این قراردادها همچنان حول محور درمان بسته شده‌اند و تاثیر چندانی بر کاهش تمرکز پرتفوی نداشته‌اند. 

موانع تنوع‌بخشی واقعی
یکی از مهم‌ترین موانع بیمه دی برای ورود به رشته‌های غیر درمانی، ضعف تاریخی این شرکت در توسعه زیرساخت‌های فنی و شبکه فروش در رشته‌هایی چون مهندسی، مسئولیت و زندگی اندوخته‌دار است. این رشته‌ها نیازمند دانش تخصصی در ارزیابی ریسک، طراحی محصولات نوآورانه و قیمت‌گذاری دقیق هستند. 

در شرایطی که بسیاری از شرکت‌های بزرگ بیمه در حال تقویت سبد محصولات خود در حوزه‌های غیر درمانی و افزایش سهم بیمه‌های زندگی هستند، بیمه دی هنوز نتوانسته حضور پررنگی در این بازارها داشته باشد. 

هدف‌گذاری برای قرار گرفتن در میان پنج شرکت اول صنعت بیمه در رشته آتش‌سوزی، با سهم فعلی دو درصدی، فاصله‌ای جدی دارد و بدون سرمایه‌گذاری قابل توجه در توان فنی و شبکه توزیع دست‌یافتنی نخواهد بود. 

پیامدهای وابستگی تک‌رشته‌ای
تمرکز شدید بر درمان، پیامدهای ساختاری برای بیمه دی دارد. نخست، نسبت خسارت در رشته درمان به دلیل هزینه‌های بالای خدمات پزشکی، همواره پرنوسان است و کنترل آن دشوار. دوم، درآمدهای بیمه‌ای شرکت به‌شدت به قراردادهای دولتی و شبه‌دولتی وابسته است و تغییر در این قراردادها می‌تواند به سقوط ناگهانی درآمدها منجر شود. 

سوم، عدم تعادل پرتفوی باعث می‌شود سرمایه‌گذاران و تحلیلگران نسبت به کیفیت سود بیمه دی تردید داشته باشند، زیرا سودآوری شرکت نه بر پایه تنوع و مدیریت ریسک، بلکه بر پایه یک منبع محدود استوار شده است. 

ضرورت خروج از سایه 
بیمه دی امروز در نقطه‌ای حساس قرار دارد. در یک سو، پرتفوی آن به شدت بر رشته درمان و مشتریان بنیاد شهید متمرکز است و این وضعیت ریسک‌های جدی برای آینده سودآوری و ثبات مالی ایجاد می‌کند. 

در سوی دیگر، تلاش‌هایی برای اصلاح و تنوع‌بخشی آغاز شده که نشانه‌های مثبتی دارد اما هنوز کافی نیست. اگر بیمه دی نتواند سهم رشته‌های غیر درمانی را در پرتفوی خود افزایش دهد و قراردادهای گسترده‌ای با مشتریان غیربنیاد شهید منعقد کند، همچنان در معرض خطرات ناشی از تمرکز تک‌رشته‌ای باقی خواهد ماند. 

خروج از سایه درمان ، تنها راهی است که می‌تواند آینده‌ای پایدارتر برای این شرکت رقم بزند.