ثبت امتیاز ۱۰۰ در حاکمیت شرکتی برای «بیمه ما» چگونه صادر شد؟ / آیا امتیاز حاکمیت شرکتی یک مزیت رقابتی است؟

تیتر20 - به تازگی چند رسانه اقتصادی و خبری در حوزه صنعت بیمه، خبری منتشر کرده اند که شرکت بیمه «ما» موفق به کسب امتیاز ۱۰۰ از ۱۰۰ در شاخص حاکمیت شرکتی شده است؛ خبری که اگر مستند و رسمی باشد، جایگاه شرکت را در میان ناشران بورسی بیمه‌ای به‌طرز چشمگیری ارتقا می‌دهد. اما برای روشن‌ شدن صحت و دامنه این ادعا، سه پرسش کلیدی می‌توان در نظر گرفت؛ کدام نهاد به طور رسمی این امتیازدهی را اعلام کرده است؟ ملاک‌ها و سازوکار امتیازدهی چه بوده و وضعیت شرکت‌های بیمه‌ای دیگر در همین سنجه چگونه است؟ 

کدام نهاد «۱۰۰ از ۱۰۰» را اعلام کرد و اعتبار این اعلان چقدر است؟
گزارش‌های خبری اولیه این موضوع را به‌صورت برجسته بازنشر کرده‌اند؛ از جمله چند سایت‌ و چند خبرگزاری و رسانه اقتصادی دیگر که مدعی هستند بیمه «ما» امتیاز کامل را کسب کرده است. مبدأ رسمی و نهادی که محاسبه و انتشار فهرست امتیازات را به‌عهده دارد، بورس تهران است. در پاییز سال گذشته بورس تهران (و فرابورس پیش از آن) برای نخستین‌بار امتیاز حاکمیت شرکتی ناشران پذیرفته‌شده را بر پایه دستورالعمل‌های رسمی سازمان بورس محاسبه و منتشر کرد؛ اقدامی که مبنای خبر‌سازی اخیر نیز قرار گرفته است. به‌عبارت دیگر، اعلان عمومیِ امتیازها از سوی بورس تهران (یا اطلاعیه‌های رسمی مرتبط) مرجع رسمی محسوب می‌شود و رسانه‌ها بر مبنای آن اطلاع‌رسانی کرده‌اند. اما پرسش اساسی این است که چرا سازمان بورس یا بورس تهران یک شرکت را ناگهان با امتیاز ۱۰۰ از ۱۰۰ در حاکمیت شرکتی معرفی می‌کند؟

 در نگاه اول چنین مکانیزمی عجیب به‌نظر می‌رسد، اما اگر سازوکار «حاکمیت شرکتی» و منطق نظارتی سازمان را در نظر بگیریم، چند دلیل فنی و چند ملاحظه سیاسی‌ـ‌اقتصادی پشت این تصمیم وجود دارد که نخستین آن مأموریت نظارتی سازمان بورس در «ارتقای شفافیت» در سال‌های اخیر است.

سازمان بورس و اوراق بهادار طبق تکلیف «سند راهبردی توسعه بازار سرمایه» موظف شده تا سطح شفافیت، پاسخگویی و حاکمیت شرکتی ناشران بورسی را رتبه‌بندی کند تا شرکت‌ها بدانند «حاکمیت شرکتی» خود یک مزیت رقابتی است. یعنی هرچه ترکیب هیئت‌مدیره شفاف‌تر، افشا دقیق‌تر و کمیته‌های نظارتی فعال‌تر باشند، سرمایه‌گذار اعتماد بیشتری می‌کند.پس هدف این امتیازدهی، نه پاداش ناگهانی، بلکه ابزار تشویقی برای رقابت در سلامت حاکمیتی است.

درواقع بورس با این رتبه‌بندی می‌خواهد بگوید آن شرکت‌هایی که استانداردهای حاکمیت شرکتی را رعایت می‌کنند، می‌توانند اعتماد سرمایه‌گذار را جلب کنند و تسهیلات خاص‌تری دریافت کنند.

اما نمره «۱۰۰ از ۱۰۰» صرفا به‌معنای «برترین در همه شاخص‌ها» نیست، بلکه به‌معنای تطابق کامل با چک‌لیست رسمی سازمان بورس است، این چک‌لیست شامل بیش از ۵۰ سؤال و شاخص قابل‌امتیاز ازجمله وجود اعضای مستقل در هیئت‌مدیره، برگزاری منظم جلسات کمیته حسابرسی، افشای به‌موقع در سامانه کدال، سیاست تضاد منافع و دسترسی سهامداران خرد به اطلاعات و شکایت‌پذیری است. 

راز امتیاز ۱۰۰ بیمه ما در حاکمیت شرکتی؛ تشویق بورسی یا معیار واقعی؟
نمره ۱۰۰ ممکن است ناشی از یکی از دو وضعیت پیش رو باشد:  مدل امتیازدهی جدید است و در اولین دوره ارزیابی شرکت‌های خاصی از ابتدا نمره کامل می‌گیرند (به‌دلیل تطابق کامل با دستورالعمل جدید) و یا نمره واقعی به عنوان مثال ۹۹.۵ یا ۹۹.۷ بوده و رسانه‌ها آن را به‌صورت «۱۰۰ از ۱۰۰» گرد کرده‌اند، به‌ویژه در حوزه روابط عمومی شرکت‌ها، معمول است که اعداد گرد شوند تا در خبر جلوه رسانه‌ای بهتری داشته باشند.

اعطای نمره ۱۰۰ به بیمه «ما» نه تصادفی است و نه بی‌پایه؛ بلکه بخشی از سیاست جدید سازمان بورس برای معیارسازی کیفیت حاکمیت شرکتی است،  اما نکته کلیدی اینجاست که چنین نمره‌ای ارزش نمادین دارد، نه ارزشی مطلق.

در واقع، این رتبه نشان می‌دهد شرکت در چارچوب موجود و معیارهای تعریف‌شده عملکردی کامل داشته، اما به‌خودی خود به‌معنای برترین عملکرد واقعی در همه ابعاد اقتصادی یا مدیریتی نیست.

با این حال باید دو نکته احتیاطی را در نظر داشت؛ نخست اینکه برخی رسانه‌ها اعداد را تا حد ۱۰۰ گرد کرده‌اند یا بازنشر کرده‌اند؟ بنابراین برای اتکا و نقل قول قطعی باید به فهرست رسمیِ امتیازات منتشرشده توسط بورس تهران مراجعه کرد. دوم اینکه انتشار رسانه‌ای به‌تنهایی معیار صدور «گواهی» نیست؛ واجب است که فایل رسمی یا اطلاعیه بورس که جدول امتیازات و تاریخ دقیق محاسبه و معیارها را نشان می‌دهد، بررسی شود تا مطابقتِ رسانه با سند اصلی تأیید شود.

ارزیابی حاکمیت شرکتی، هرچند در نگاه نخست ابزاری فنی و نظارتی به‌نظر می‌رسد، اما در واقع آیینه‌ای از بلوغ نهادی بازار سرمایه ایران است. اینکه امروز شرکت‌هایی مانند بیمه «ما» توانسته‌اند تمام شاخص‌های تعریف‌شده را پوشش دهند، نشان از شکل‌گیری تدریجی فرهنگ پاسخگویی و شفافیت در بین ناشران بورسی دارد. با این حال، باید در تحقق واقعی اصول حاکمیت شرکتی و در عمل بررسی شود.

اگر سازمان بورس بتواند این رتبه‌بندی را به یک سازوکار پایدار و مقایسه‌پذیر تبدیل کند و گزارش‌های تفصیلی آن را به‌صورت شفاف برای همه ناشران بورسی منتشر کند، آن‌گاه امتیاز ۱۰۰ نه‌تنها یک عدد نمادین، بلکه نشانه‌ای از رقابت سالم و بلوغ مدیریتی در صنعت بیمه خواهد بود. در غیر این صورت، خطر آن وجود دارد که چنین رتبه‌هایی تنها در سطح تبلیغاتی باقی بمانند و هدف اصلی یعنی، تقویت اعتماد سرمایه‌گذاران و اصلاح رفتار حاکمیتی شرکت‌ها محقق نشود.