در نوروز از کجا، چی بخریم؟

تیتر 20 - حالا همه آماده‌اند روزِ نو را جشن بگيرند، بعضي‌ها ديد و بازديد دارند، بعضي‌ها قصد مسافرت و بعضي‌ها هم هر دو؛ از شمال سرسبز تا جنوب گرم و از غرب برفي و كوهستاني تا شرق آفتابي. سفر به شهرها، مناطق بكر و ناديده ايران براي همه شيرين است، اما شيرين‌تر و جذاب‌تر خريد سوغاتي و صنايع‌دستي استان‌هاست كه تا سال‌هاي ‌سال مي‌تواند خاطره آن سفر را زنده نگه دارد، صنايعي كه در اين گزارش از بعضي استان‌ها و شهرهاي كشور معرفي شد تا اگر به آن‌جا سري زديد، حواستان به هنر دستي مردم مناطق مختلف ايران باشد.

اصفهان در ميان ساير شهرهاي ايران آثار و صنايع‌دستي معروفي دارد كه سيم‌کشی، زرکشی، زربافي، گلابتون‌دوزی، پولک‌دوزی، زنجيره‌بافی، قلمزني، قالی، نقره‌سازی، نمدمالی، سفال و سراميك، صنايع نساجي و دوختنی‌های روی پارچه از نمونه‌هاي رايج آن است كه در دوره صفويه رواج زيادي داشته و طرح‌ها و نقش‌ها هم اقتباس از همان دوره است. قلمکارسازی، خاتم‌سازی اصفهان، منبت‌كاري ازجمله صنايع‌دستي ويژه اين استان است؛ قلمكاري‌هايي روي پارچه، خاتم‌هايي كه نقش‌هاي هندسي دارد و كنده‌كاري‌هايي كه روي چوب انجام می‌شود و بيشتر در گلپايگان و اصفهان يافت می‌شود. کاشی‌سازی، طلاکوبی روی فولاد، سوزن‌دوزی، صحافی و فيروزه‌کوبی را هم می‌توانيد از بازار صنايع‌دستي شهرهاي اين استان پيدا كنيد.

به آذربايجان‌غربي كه رفتيد جز معرق‌کارى، منبت‌کارى، ریزه‌کارى، سفالگرى، جاجیم و گلیم، منجیق‌دوزى، چادرهای کتانی، حصیر و سبد، جوراب‌هاى پشمى عرقچین و شال‌گردن و کلاه مي‌توانيد در بازار ظروف چوبي آن هم از جنس چوب‌هاي جنگلي پيدا كنيد و براي آشنايانتان سوغات ببريد. فرش تکاب، خوى و ارومیه هم كه ديگر گفتن ندارد؛ آن‌قدر ويژگي داشته است كه جايگاه ويژه‌ای در نمايشگاه‌هاي داخلي و خارجي ايران پيدا كرده است. زنان و دختران اين استان هم در زمینه «ممقان‌دوزی» مهارت دارند و اگر سري به بازارها بزنيد، حتما تنوع طرح‌ها و رنگ‌ها را می‌بينيد.

 صنایع‌دستی استان اردبيل بيشتر هنر دست عشایر و ساكنان شهرها و روستاهای كوچك منطقه است و باز هم قالی‌بافی، گلیم‌بافی و جاجیم‌بافی اهميت ويژه‌ای در ميان صنايع‌دستي استان دارد كه نقشه شكسته و اسلیمی زمينه بيشتر اين فرش‌ها را شكل می‌دهد. شال، جوراب‌های پشمی، پشتی، قلاب‌دوزی، خورجین، نقره‌هاي كارشده، قلمزنی، خاتم‌كاری، صنایع چوبی و فلزی و سفالگری موارد ديگري است كه در بازارهاي اين استان ديده می‌شود اما اگر به خلخال رسيديد و جاجيم اصل ابريشمي را يافتيد آن را از دست ندهيد چون حالا جزو اشيای عتيقه است.

سوغاتي‌هاي بوشهر با خاطره نخل و دريا گره خورده است يعني يا از بقاياي موجودات دريايي است يا شاخ و برگ نخل. جعبه‌ها، عروسک‌ها و گوشواره‌هايي كه با صدف ساخته شده‌اند از نمونه‌هاي جذاب صنايع‌دستي اين شهر جنوبي ايران است كه همراه انواع عبا، فرش، گليم، گبه، گرگور (از وسايل صيد ماهي)، بادبزن، کپر (چادر) و حصير به جذابيت‌هاي آن می‌افزايد. محصولات حصیری ديگري هم در روستاهای استان بوشهر تولید می‌شود مثل تویزه یا جانانی، مخرف که نوعی زنبیل کوچک است، کلاه حصیری تلی که ظرف مناسبی برای نگهداری حبوبات و غلات است، زیر داغی، کپو، چاکان که سبد جمع‌آوری خرما و یا کپه ترازو. دلوچه هم مخزن مخروطى آب است كه از پوست حيوانات ساخته شده و آب را خنك می‌كند كه احتمالا يكي از سوغاتي‌هايي است كه در فصل تابستان كارايي زيادي دارد.

گليم‌هاي گل‌برجسته از سوغاتي‌هاي ويژه استان ايلام است كه در كنار قاليچه‌هاي ابريشمي و كركي زير دست زنان هنرمند عشاير ايلام بافته می‌شود به علاوه انواع موج و شال كردي. نمدمالی هم كه به دليل جذب رطوبت معروف است، به راحتي قابل حمل است و دوام زيادي هم دارد صنايع‌دستي ديگري است كه در اين استان يافت می‌شود كه محصولات توليدي آن جليقه چوپانی يا فرش نمدی است. چوب سيگار و قوطی سيگار كه روي چوب درخت «كيكم» به شكل هنرمندانه‌ای خراطي شده است و در شهرهاي مهران و ايوان بيشتر می‌توانيد آن را پيدا كنيد. به مغازه‌هاي زرگري هم سري بزنيد كه زيورآلات ايلامي نقره جلوه‌هاي خاصي دارد كه البته بي‌شباهت به جواهرات تركمن‌ها نيست.

تاریخی‌ترین و یکی از توریست‌پذیرترین استان‌های ایران، هنر دست مردمش را هیچ‌گاه به تاریخ نسپرده است. قالی، گلیم و گبه از مهم‌ترین صنایع دستی پهناورترین استان جنوبی کشورند و پس از آن باید از خاتم، خاتم‌سازی و خاتم‌کاری و معرق‌کاری روی چوب، منبت‌کاری چوب، نقاشی روی چوب و سفال و سرامیک، کاشی معرق و کاشی هفت‌رنگ یاد کرد. رنگرزی گیاهی و استفاده از مواد ملونه طبیعی در رنگرزی خامه و ابریشم نیز کاری پررونق در استان فارس است. در زمینه فلزکاری و هنرهای مرتبط با فلز هم می‌توان از آثار قلمزنی روی نقره یاد کرد. دوخت لباس‌های محلی، عروسک‌سازی، پیکرتراشی، نمدمالی، رودوزی‌های سنتی، بافتنی، نقشه‌کشی فرش و گلیم هم به‌دلیل وجود و حضور قومیت‌های مختلف همچون لر، ترک‌ قشقایی، لارستانی، سیوندی، دوانی، اردکانی و عرب‌های خمسه همیشه در این استان زنده بودند.

اگر به استان قزوین، رنگین‌کمان اقوام، سفر می‌کنید در کنار قالی و گلیم‌ها، موج‌بافی اقوام فارس، گیلک و آذری را به یاد داشته باشید؛ گلیمی که در دو تکه هم‌اندازه و به شیوه اریب‌بافی متعادل و با طرح جناغی بافته و پس از آن به یکدیگر دوخته می‌شوند و انتهای موج را با منگوله تزیین می‌دهند. در کنار نگارگری قزوین که خود صاحب مکتبی در این هنر است، این استان از دیرباز مهد پرورش بزرگان خوشنویسی کشور بوده ‌است. برگشتن از پایتخت خوشنویسی ایران با تابلویی از این هنر، نوروز ۹۶ و قزوین را در یاد و خانه شما ماندگار می‌کند.

دیار مردمان کُرد که نوروز را بیش و پیش از هر استان دیگری جشن می‌گیرند، سرزمین تنوع هنر و سلیقه هم هست. سوغاتی از نازك‌كاري چوب، دست‌بافي، خراطي، ساخت زينت‌آلات محلي، سوزن‌دوزي و روكاري، سفال‌سازي، حصيربافي، گيوه‌دوزي، نمدمالي و محصولات چرمي را می‌توانید از کردستان به خانه خود بیاورید اما سازهای دست‌ساز هنرمندان این استان در نوع خود بی‌نظیرند. دف، ديوان، تار، سه‌تار، ويولن، قانون و سنتور را کردستانی‌ها به‌گونه‌ای می‌سازند که هدف بسیاری از مسافران خرید این آلات موسیقی ایرانی است.

جنگل‌های گلستان و سبک زیست متفاوت عشایر ترکمن، امسال هم ‌درصد زیادی از ایرانیان را به سمت این استان شمالی می‌کشاند. به هر شهر و روستایی از گلستان که می‌روید قالی و فرش ترکمنی را در برنامه بازدید و خرید خود بگذارید. استان گلستان مهم‌ترین قطب تولید فرش ترکمنی، قالیچه، پشتی، قارچین، گلیم و نمدبافی است. علاوه‌براین گلدوزی، سوزن‌دوزی، ابریشم‌دوزی بر پارچه، زیورآلات ترکمنی، آلات موسیقی، سبدبافی، شال و روسری ترکمنی را می‌توانید از بازار دایمی و قدیمی گرگان که داخل بافت قدیمی این شهر قرار دارد، بخرید. بازارهای روزهای هفتگی هم از مهم‌ترین مراکز عرضه صنایع دستی این استانند که در ایام نوروز پررونق‌تر از همیشه‌اند.

وسیع‌ترین استان ایران ترکیبی از شهرها و روستاهایی با فرهنگ‌ مختلف و متفاوت است که به‌دلیل بافت قبیله‌ای و طایفه‌ای در بعضی از روستاها، صنایع‌دستی بخش جدایی‌ناپذیر زندگی آنها بوده است. در ابتدای ورود به این استان، هنری در جای‌جای شهرها و روستاها و در لباس زنان این استان دیده ‌می‌شود؛ سوزن‌دوزی بلوچ. دختران در روستاها و حتی قبل از ورود به مدرسه با این هنر آشنا می‌شوند و تا میانسالی با آن در ارتباطند. اگر به این استان سفر کردید در کنار لباس‌های پررنگ‌و‌نگار، سکه‌دوزی‌های مردم این دیار را برای آویختن به دیوار یا تزیین تختخواب، سفال کلپورگان سراوان که در ۳۰ کیلومتری شهرستان سراوان واقع شده و همچنین قالی‌های دست‌‌ساز با طرح و رنگ‌هایی متفاوت از دیگر نقاط کشور را فراموش نکنید./شهروند