چالشی جدید به نام "بیکاران تازه‌وارد"

تیتر20- مردمی که اسفند98 را با ترس و نگرانی کرونا گذراندند و تعطیلات نوروز را در خانه‌ها، حالا در نخستین روزهای سومین‌ماه از بهار، شرایط متفاوتی را تجربه می‌کنند. آمارهای کرونا هنوز بالا و پایین می‎رود. تعدادی از شهرها همچنان در وضعیت قرمزند و مسئولان می‌گویند این شرایط با کمی فراز و فرود تا ماه‌ها و حتی 2سال آینده ادامه خواهد داشت. پیامدهای اجتماعی و اقتصادی ناشی از کرونا آرام‌آرام بیرون می‌ریزد؛ کارگاه‌های از نفس افتاده، آشپزخانه‌های خاموش رستوران‌ها، کاهش قدرت خرید مردم، افزایش تورم و بالا رفتن هرروزه شمار بیکاران.

در این میان کارگران به‌ویژه کارگران بخش خدمات، بیکاری بی‌سابقه و طولانی‌مدتی را تجربه می‌کنند. این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که جامعه کارگری پیش از بحران کرونا هم با مشکلات بی‌شماری مواجه بوده؛ دشواری‌های ناشی از تحریم‌، دستمزدهای حداقلی و همچنین گره‌های کور بین کارگر و کارفرما.

حالا موج بیکاری ناشی از شیوع کرونا مزید بر علت شده و مجموعه متنوعی از کسب‌و‌کارها به‌ویژه در بخش‌های خدماتی را تحت‌تأثیر قرار داده؛ از کارکنان مجموعه‌های آبی و استخرها گرفته تا کارمندان قراردادی و ساعتی مراکز تفریحی - گردشگری.

بسیاری از این مشاغل 3‌ماه است که اجازه فعالیت ندارند، اما مسئله اینجاست که حتی بازگشایی تدریجی هم شرایط آنها را به‌زودی به وضعیت سابق باز‌نمی‌گرداند. دولت پیش‌تر اعلام کرده بود نسبت به پیامدهای اقتصادی شیوع کرونا و تأثیر آن بر زندگی و معیشت کارگران بی‌توجه نیست. پرداخت مقرری بیمه بیکاری ناشی از کرونا، وعده‌ای است که دولت و وزارت ‌تعاون، کار و رفاه اجتماعی در بحبوحه تعطیلی‌های اسفند و فروردین به بیکاران داد. بیکاران طبق همین وعده، درخواست بیمه بیکاری کردند، حالا 3‌ماه گذشته، مراحل ثبت‌نام و تشکیل پرونده به سرانجام رسیده و در روزهایی که موجودی حساب بیکاران کرونا به عددهای پایانی نزدیک می‌شود، مسئولان دولتی می‌گویند با تأخیری دو‌ماهه، فعلا فقط مرحله اول تامین اعتبار (به مبلغ هزار و 286میلیارد تومان) از ۵ هزار میلیارد تومان اعتبارات مورد نیاز به صندوق بیمه بیکاری اختصاص یافته است، درحالی‌که این میزان اعتبار تنها کفاف پرداخت مقرری اسفند بیکاران را می‌دهد.

فقط تا پایان اردیبهشت

مسئولان دولت گفته‌اند طبق وعده‌ای که پیش‌تر به مردم داده‌اند، از مشاغل آسیب کم‌خطر تا پایان فروردین و از مشاغل پرخطر تا پایان اردیبهشت حمایت می‌کند؛ یعنی از زمانی که بازگشایی‌ها اعلام شده، دولت ضرورت حمایت از آسیب‌دیدگان را هم تمام‌شده فرض کرده است. اما آنچه این روزها در کارگزاری‌ها و شعبه‌های تامین اجتماعی می‌گذرد، ‌گویای تأثیر کرونا و خسارت‌های آن بر زندگی مردمی است که اسفند و فروردین در تعطیلات اجباری کرونا بوده‌اند، پس‌اندازها را مصرف کرده‌اند و حالا در مقطعی که طبق آمارهای رسمی کرونا فروکش کرده، با مشکلات ناشی از تعطیلی کسب‌و‌کارها، بیکاری و تعدیل مواجه شده‌ا‌ند.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که اوایل اردیبهشت امسال منتشر کرده از احتمال بالای بیکاری دست‌کم 2 تا 6میلیون نفر بر اثر کرونا تا پایان امسال خبر داد. این گزارش نشان می‌داد آمار بیکاران به‌دلیل تعطیلی و آسیب اقتصادی به کسب‌و‌کارهای مختلف به‌تدریج بیشتر می‌شود و درصورت تداوم فراگیری کرونا، تا پایان سال‌جاری باید انتظار افزایش آمار بیکاران را داشت.

کارگران می‌گویند پرداخت بیمه بیکاری با این همه تأخیر برای آنها که هیچ درآمدی ندارند، فشار مضاعفی است. اعتراض آنها در شعبه‌های مختلف تامین اجتماعی همراه با شرح حال غم‌انگیز وضعیت فعلی زندگی آنها در این روزهاست.

 محمود مرادی، کارگر یکی از مراکز گردشگری است که می‌گوید: «3‌ماه است بدون یک ریال درآمد زندگی می‌کنیم. بیکار شده‌‎ایم و هزار و یک مشکل داریم. گرسنه‌ایم. خدا می‌داند همزمان با ثبت‌نام و تشکیل پرونده برای بیمه بیکاری در چند مرکز کاریابی اسم نوشتم، اما آنها فقط 40هزار تومان از آدم می‌گیرند و بعد خبری از کار نمی‌شود.»

او نمی‎داند که سرانجام بیمه بیکاری به دستش می‌رسد یا نه: «از اول هم می‌دانستم که نمی‌شود به این وعده‌ها اعتماد کرد، اما چاره‌ای نداریم جز اینکه دلمان را به این وعده‌ها خوش کنیم. اگر قرار است به داد قشر ضعیف برسند، پس چرا اینقدر دست دست می‌کنند؟ بیمه بیکاری کرونا کی قرار است پرداخت شود؟ نوشدارو بعد از مرگ به چه دردی می‌خورد.»

کارشناسان امور بیمه بیکاری معتقدند‌ همه وظایف‌شان را در ماه‌های گذشته تمام و کمال انجام داده‌اند. در روزهایی که بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها تعطیل بوده، آنها با وجود مخاطره ابتلا به بیماری در شعبه‌ها حاضر بوده‌اند. اما حالا می‌گویند در مقابل بیکارانی که برای پیگیری مطالبات‌شان و پرسیدن اینکه چه زمانی قرار است بیمه بیکاری را دریافت کنند، پاسخی ندارند و جز تأسف و همدردی کاری از دست‌شان بر‌نمی‌آید. محمد، یکی از آنهاست: «ما این روزها هر کدام‌مان حداقل حدود 50 تا 60 تماس تلفنی از طرف کارگران را پاسخ می‌دهیم و دست‌کم ده‌ها مراجعه‌کننده حضوری داریم که پیگیر مقرری‌شان هستند. حقیقت را به آنها می‌گوییم. اینکه ما همه وظایف‌مان را انجام داده‌ایم و پرونده‌شان هیچ مشکلی ندارد اما واقعا این صحبت‌ها نمی‌تواند تسکینی برای آنها باشد. بیکاران تصور می‌کنند گره کار به‌دست ما باز می‌شود و ما را در جریان مسائل‌شان قرار می‌دهند. شرایط سختی است؛ هم برای ما و هم برای آنها.»

موج جدید بیکاران

اگر از 3‌ماه پیش تاکنون متقاضیان بیمه‌ بیکاری در زمان کرونا عمدتا از میان کارگران خدماتی بودند، در هفته‌های اخیر شاغلان کسب‌و‌کارهای دیگری هم به آنها اضافه شده‌اند؛ صاحبان مشاغلی مثل مهدکودک‌‌ها، آموزشگاه‌ها و حتی انتشاراتی‌ها پس از 3‌ماه دیده‌اند دخل و خرجشان با هم نمی‎خواند و عذر نیروها را خواسته‌اند. تعدادی از کارفرماها با وجود کرونا از ابتدای سال قراردادها را تمدید نکرده‌‎اند و به این ترتیب آمار بیکاران متقاضی استفاده از بیمه بیکاری، روزبه‌روز بیشتر می‌شود.

مشاهدات در شعبه‌های تامین اجتماعی غرب و جنوب تهران نشان می‌دهد‌ این روزها علاوه بر کارگران بخش خدماتی، برخی معلمان حق‌التدریسی و مربیان مهدهای کودک نیز برای دریافت بیمه بیکاری کرونا به شعبه‌های تامین اجتماعی مراجعه می‌کنند.

یکی از کارمندان این شعب  می‌گوید: «با اینکه خیلی از مشاغل مجوز فعالیت گرفته‌اند اما هنوز موج بیکاری بر اثر کرونا ادامه دارد. با توجه به مجوز فعالیتی که اخیرا به اغلب صنوف، کارگاه‌ها و... داده شده، تعداد ثبت‌نام‌کنندگان برای بیمه بیکاری نسبت به روزهای قبل رو به کاهش است، اما هنوز متقاضیانی وجود دارد و علاوه بر کارکنان مجموعه‌های آبی و استخرها، مربیان مهدکودک و معلمان حق‌التدریسی تازه‌واردان قشر بیکاران هستند که به شعبه‌های تامین اجتماعی مراجعه می‌کنند.»

بلاتکلیفی بعد از اردیبهشت

مسعودبابایی، مدیرکل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری وزارت کار در پاسخی مبنی بر اینکه بیمه بیکاری کرونای فروردین و اردیبهشت چه زمانی پرداخت می‌شود، می‌گوید: «اخیرا سازمان برنامه و بودجه هزار و 286میلیارد تومان اعتبار به سازمان تامین اجتماعی تخصیص داده است. با این بودجه می‌توان حقوق بیمه بیکاری اسفند‌ماه را پرداخت کرد. همچنین از دیروز محاسبات مالی مربوط به تعداد افراد مشمول بیمه بیکاری و افراد تحت تکفل آنها توسط سازمان تامین اجتماعی در حال انجام است.»

از سوی دیگر، مهدی شکوری، مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تأمین اجتماعی تأکید می‌کند که پرداخت مقرری بیمه بیکاری ناشی از کرونا بر عهده سازمان تامین اجتماعی نیست: «متولی پرداخت مقرری بیمه بیکاری خزانه‌داری دولت است. روند پرداخت‌ها به این صورت است که کارگران بیکار شده در سامانه وزارت کار ثبت‌نام می‌کنند و تنها پالایش اطلاعات آنها به‌عهده تامین اجتماعی است. آنچه به‌عهده ماست، یعنی پالایش اطلاعات، امروز تا فردا انجام می‌شود. پس از ارائه اطلاعات به وزارت کار، این وزارتخانه برای دریافت شماره حساب پیامکی به مشمولان ارسال می‌‌کند. مشمولان 48ساعت فرصت دارند تا شماره حساب خود را ارسال کنند.»

شکوری ادامه می‌دهد: «بعد از دریافت شماره حساب مشمولان، خزانه‌داری مانند پرداخت یارانه‌ها، حق بیمه‌ها را پرداخت می‌کند.»

مراحل پیچیده پرداخت مقرری بیمه بیکاری ناشی از کرونا به اینها ختم نمی‌شود؛ آنطور که شکوری می‌گوید، مقرری دوره کرونا باید در ستاد ملی کرونا مصوب شود: «دستورالعملی در رابطه با بیمه بیکاری در ستاد ملی کرونا تهیه شده که جزئیات آن مانند نحوه پرداخت، مقدار آن، سابقه، زمان و... هنوز مشخص نیست. این مصوبه درصورت تصویب در واقع دستورالعمل اجرایی است که به‌عنوان یک قانون باید به ما ابلاغ شود و بدون آن زمینه برای پرداخت مقرری‌ها مهیا نمی‌شود. تا‌به‌حال در ستاد ملی کرونا مصوبه‌ای تصویب نشده و امیدواریم در این چند روزه، اقدامی در این باره انجام شود تا بلافاصله بتوانیم پرداختی داشته باشیم.» به گفته شکوری، آمار جدید مشمولان دریافت مقرری بیمه بیکاری کرونا بالغ بر 680هزار نفر است.

مدیرکل امور بیمه‌شدگان سازمان تأمین اجتماعی در رابطه با پرداخت بیمه بیکاری ناشی از کرونا می‌گوید: «این مقرری تا اردیبهشت پیش‌بینی شده و برای ادامه‌دار بودن آن تا‌به‌حال هیچ تصمیمی گرفته نشده است.»

از پاسخ‌های متولیان پرداخت مقرری بیکاران ناشی از کرونا در سازمان تامین اجتماعی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌توان اینطور برآورد کرد که در پرداخت این مقرری علاوه بر 2نهاد دولتی یادشده، سازمان برنامه و بودجه و ستاد ملی مبارزه با کرونا نیز تصمیم‌‌گیرنده هستند. در واقع اطلاعات بیکاران در 4نهاد و سازمان باید بررسی شود و نامه‌نگاری‌های بسیاری انجام و دستورالعمل‌ها و مصوبه‌هایی در این رابطه مصوب شود. بیمه بیکاری مشمولان برای‌ ماه اسفند در حالی تا روزهای آینده پرداخت می‌شود که تعدادی از افراد در همین روزها و هفته‌های اخیر به جمع بیکاران مشاغل آسیب‌دیده از کرونا پیوسته‌اند؛ مشاغلی که اگرچه دولت بازگشایی بخش کم‌خطر آنها را از اردیبهشت و پرخطرها را از خرداد مجاز اعلام کرده، اما با زیان انباشته ماه‌های گذشته و پیامدهای اجتماعی و تغییر سبک زندگی مردم در اثر کرونا بسیاری از این مشاغل همچنان روزهای سخت رکود را در پیش دارند و پیامد آن هرچه باشد، دودی است که به چشم طبقات ضعیف و کارگرانی می‌رود که تحت‌تأثیر این شرایط در معرض کاهش دستمزد، تعدیل و در نهایت بیکاری هستند./همشهری