داخلی‌ها می‌توانند بازار نوشت‌افزار را تامین کنند؟

تیتر20- ‌ماه آخر تابستان، فصل خرید نوشت‌افزار است و کم‌کم مغازه‌های لوازم‌التحریر شلوغ می‌شود. گرچه امسال کرونا همه‌‌چیز را به‌هم ریخته و معلوم نیست مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها اول مهر چگونه قرار است آموزش را ادامه دهند، اما چه حضوری و چه مجازی، لوازم‌التحریر جزو لاینفک آموزش است و خانواده‌ها باید تا یکی دوماه آینده برای بچه‌ها خودکار، مداد و دفتر تهیه کنند. بازار نوشت‌افزار در2 سال اخیر تحولاتی مثل افزایش چشمگیر قیمت و گرایش به داخلی‌سازی را به‌خود دیده که اولی امسال هم دغدغه بسیاری از خانواده‌هاست. پارسال قیمت برخی اقلام نوشت‌افزار بین 30تا 50درصد بالا رفت و سال قبل از آن هم افزایش قیمت کمتر از این نبود. گرچه از اسفند پارسال تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها باعث کاهش تقاضای بازار شد اما این افت تقاضا به عقیده کارشناسان بازار تنها می‌تواند شتاب افزایش قیمت را آهسته‌تر کند، چرا که رشد روزافزون قیمت ارز و وارداتی بودن بخش زیادی از مواداولیه، هزینه تولید و در نتیجه قیمت تمام‌شده محصول را افزایش داده است.

صنعت تولید نوشت‌افزار تا حد بسیار زیادی وابسته به واردات است، تا جایی که حتی در اقلامی مثل مداد که میزان بالای تولید داخل، ممنوعیت واردات را باعث شده، چوب و مغز مداد باید از خارج کشور تامین ‌شود و به‌دلیل نیاز به شرایط خاص آب و هوایی امکان تولید ‌آن در کشور وجود ندارد. تاکنون جز در زمینه مداد و دفتر، ممنوعیتی برای واردات نوشت‌افزار وضع نشده اما به‌نظر می‌رسد از یک‌سو به‌منظور حمایت از تولید داخلی و از سوی دیگر به‌دلیل محدودیت منابع ارزی، تغییرات دیگری نیز در زمینه سیاست‌های تجاری دولت و به‌ویژه واردات نوشت‌افزار در راه باشد.

تولیدکنندگان نوشت‌افزار در جلسه‌ای که هفته گذشته با سرپرست وزارت صمت برگزار کردند قول دادند با افزایش داخلی‌سازی، بازار را تامین کنند. در این جلسه تولیدکنندگان نوشت‌افزار از تدوین برنامه راهبردی نوشت‌افزار و مذاکره با شرکت‌های دانش‌بنیان برای افزایش ظرفیت داخلی‌سازی انواع نوشت‌افزار خبر دادند؛ همچنین وزارت صنعت، معدن و تجارت وعده داد ثبت ‌سفارش هر بخش از مواد اولیه و نوشت‌افزار را که توانایی تولید داخلی آن وجود دارد متوقف کند. باید دید این دو وعده می‌توانند به‌طور همزمان عملی شوند یا خیر، چون توقف واردات برخی اقلام نوشت‌افزار اگر با افزایش تولید داخلی و تامین بازار پوشش داده نشود، در شرایطی که به اول مهر و فصل اوج تقاضا نزدیک می‌شویم، می‌تواند کمبود و گرانی را به‌دنبال داشته باشد.

در زمینه تولید نوشت‌افزار پیشرفت تولیدکنندگان ایرانی کم نبوده است. گفته می‌شود تولید دفتر در کشور فراتر از نیاز داخلی است و هم به لحاظ کمی و هم کیفی توان صادرات و تامین نیاز همه کشورهای همسایه در ایران وجود دارد. به گفته فعالان حوزه تولید و فروش نوشت‌افزار، میزان تقاضای داخلی برای دفتر 150میلیون جلد در سال است که نه‌تنها این میزان در داخل کشور تولید می‌شود بلکه ظرفیت دوبرابر شدن حجم تولید نیز وجود دارد. هم‌اکنون به‌دلیل اینکه کل نیاز بازار در داخل کشور تامین می‌شود واردات دفتر آماده ممنوع است اما با این حال همین تولید دفتر نیز 100درصد وابسته به واردات کاغذ است! مدیرعامل مجمع نوشت‌افزار ایرانی- اسلامی در این زمینه می‌گوید: دفتر در ایران با کاغذ سفید تحریر تولید می‌شود و از آنجا که کارخانه‌ تولید کاغذ سفید در ایران نداریم این کار با کاغذهای وارداتی انجام می‌شود، درحالی‌که در کشورهای دیگر کاغذهای کاهی و انواع دیگری غیر از کاغذ سفید برای تولید دفتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و اگر در ایران نیز ذائقه‌سازی و فرهنگسازی در این زمینه صورت گیرد، از میزان وابستگی به واردات کاغذ کاسته خواهد شد. همچنین به گفته محمد یقینی، از مجموع 600میلیون عدد مصرف سالانه خودکار، 400میلیون عدد با واردات تامین می‌شود و تولیدکنندگان داخلی تنها یک‌سوم نیاز بازار را تامین می‌کنند.
تکنولوژی تولید تخصصی‌ها را نداریم

رئیس اتحادیه نوشت‌افزار و لوازم مهندسی تهران نیز چندی پیش گفت: حتی در زمینه تولید مداد که تولیدکنندگان بیش از 70درصد نیاز بازار را تامین می‌کنند، توان تولید اقلام تخصصی در داخل کشور وجود ندارد و مدادهای مخصوص طراحی و کارهای هنری باید با واردات تامین شود. موسی فرزانیان افزود: تولید اقلام اساسی نوشت‌افزار شامل خودکار، مدادهای ساده مشکی و رنگی، پاک‌کن و تراش در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته و به‌طور مثال در زمینه خودکار که تا 2 سال پیش تنها در حد 20درصد نیاز بازار تولید می‌شد امروز تولید داخلی به 80درصد رسیده است، اما در زمینه برخی اقلام مثل اتود و مغز مداد اتود ضعیف هستیم. به‌گفته وی، بازار نوشت‌افزار در زمینه اتود و ماژیک هم‌اکنون بیش از 80درصد به واردات وابسته‌ است اما فعالیت در این زمینه از سوی تعدادی از تولیدکنندگان داخلی آغاز شده که اگر حجم تولید آنها افزایش یابد تا 50درصد نیاز بازار به اتود و ماژیک‌های وایت‌برد و معمولی را می‌توانند تامین کنند. مدیرعامل مجمع نوشت‌افزار ایرانی- اسلامی در زمینه تولید ماژیک می‌گوید: در بحث تولید ماژیک پیشرفت‌های خوبی در کشور اتفاق افتاده ولی متأسفانه تولید این محصول نیز وابسته به واردات جوهر است. یقینی با اشاره به فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه تولید جوهر می‌افزاید: با همه تلاش‌ها در این زمینه به‌دلیل نبود تکنولوژی تولید آن در کشور هنوز این وابستگی وجود دارد، اما چند برند مطرح تولیدکننده ماژیک هم‌اکنون سهم خوبی از بازار را در اختیار گرفته‌اند و به‌زودی در این زمینه نیز جهش خوبی خواهیم داشت.
  تولید محصولات فرهنگی

با وجود پیشرفت‌های خوبی که در تولید لوازم‌التحریر ایرانی صورت گرفته، هنوز هم سهم زیادی از این بازار در اختیار وارداتی‌هاست. اما در کنار تلاش‌هایی که برای افزایش سهم تولیدکنندگان ایرانی از بازار انجام شده، در سال‌های اخیر موضوع تولید نوشت‌افزار ایرانی متناسب با فرهنگ کشور هم بسیار مورد توجه قرار گرفته است. تا چند سال پیش فروشگاه‌های نوشت‌افزار پر بود از طرح‌ها و تصاویر شخصیت‌های کارتونی شناخته‌شده غیرایرانی که به‌دلیل محبوبیت این کارتون‌ها بسیار هم از طرف بچه‌ها مورد استقبال قرار می‌گرفت اما این روزها در مغازه‌ها کالاهایی با تصاویر شاد و متنوع از شخصیت‌های ایرانی معروف و محبوب و شناخته‌شده کم نیست. مجمع نوشت‌افزار ایرانی-‌اسلامی، نهادی است که در چند سال اخیر فعالیت‌های خوبی در این زمینه انجام داده است. مدیرعامل این مجمع، ذائقه‌سازی برای مردم، مسئولان، نخبگان فرهنگی و بازاریان و همچنین تلاش برای ایجاد زنجیره محتوا و کاراکتر برای تولید نوشت‌افزار را از مهم‌ترین کارکردها و اهداف مجمع عنوان می‌کند و می‌افزاید: متأسفانه در کشور از منابع محتوایی خوبی برخوردار نیستیم. زنجیره تولید محتوا و کاراکتر زنجیره‌ ناقصی است که اقتصاد آن به خوبی شکل نگرفته و تولیدکننده گان نوشت‌افزار، پوشاک یا اسباب‌بازی که می‌خواهد از محتوای داخلی استفاده کند در مقابل کاراکترهای قوی غربی مثل بن‌تن، فروزن و باب اسفنجی و... نمی‌تواند قد علم کند. وی ‌اضافه می‌کند: این مجمع تلاش می‌کند با حمایت از کسانی که در زمینه تولید محتوا مستعد هستند و توان تجاری‌سازی محتوا را ندارند، در این زمینه تأثیرگذار باشد. وی دیگر فعالیت این مجمع را ساماندهی بازار عنوان می‌کند و می‌افزاید: بسیاری از تولیدکنندگان داخلی محصولاتی را وارد بازار می‌کنند که دارای محتوای نامتعارف هستند، در چنین مواردی تلاش بر این است که با ارتباط‌های غیرچکشی و ارائه محتوای فرهنگی شایسته و تجاری‌سازی کاراکترهای ایرانی، تولید را به سمت محتوای مناسب سوق دهیم. اما این مجمع در کنار فعالیت در زمینه‌های فرهنگی بر پایداری تولید نیز متمرکز شده است. یقینی در این زمینه می‌گوید: قبلا سهم بازار از تولید داخلی تنها 20درصد بود اما در سال‌های اخیر این میزان دوبرابر شده و امروز نسبت 80درصدی واردات، به 60درصد کاهش یافته است. وی‌اضافه می‌کند: در سال‌های اخیر در بسیاری از اقلامی که صرفا به واردات متکی بودیم، تولید داخلی آغاز شده و سیاست مجمع حمایت همه‌جانبه از تولیدکنندگانی است که بتوانند در این زمینه راهی باز کنند. این حمایت به‌صورت تامین بازار، تامین مواد اولیه و به هر شکل دیگری است که بتواند تولید ملی را افزایش دهد./همشهری