قاچاق کالا همچنان بزرگترین گلوگاه تولید و بازار

تیتر۲۰- اوایل آبان‌ماه مجید افتخاری، عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان پوشاک و نساجی در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرد: «۹۹ درصد پوشاک خارجی در کشور از طریق قاچاق وارد کشور شده است». این عضو اتحادیه پیش از این نیز خبر از فعالیت گسترده بلاگرهای قاچاق پوشاک نیز خبر داده بود. وی گفته بود: «قاچاقچیان در فضای مجازی صفحه دارند و تبلیغ می‌کنند و قیمت و کالا ارائه می‌دهند. حتی انتقال کالای قاچاق کانتینری را در صفحات خود به نمایش می‌گذارند و کم‌کم بلاگرهای قاچاق ایجاد می‌شوند.»

امید قالیباف، سخنگوی وزارت صمت نیز اخیراً ضمن بیان اینکه اندازه بازار پوشاک کشور ۹ میلیارد دلار است، اذعان داشت: برآوردهای مختلفی از میزان قاچاق پوشاک ارائه می‌شود اما بر اساس اعلام اتحادیه پوشاک در ۷ ماهه امسال ۱.۵ میلیارد دلار پوشاک قاچاق وارد کشور شده است.

همچنین طبق اعلام محمد مهدی برادران، معاون صنایع عمومی وزارت صمت، سهم کالای قاچاق از مجموع ۶ میلیارد دلار ارزش کل بازار لوازم خانگی، حدود ۱.۷ میلیارد دلار بوده است؛ به عبارت دیگر نزدیک به ۴۰ درصد از بازار لوازم‌خانگی، در اختیار قاچاقچیان قرار دارد.

عباس هاشمی، دبیرکل انجمن صنایع لوازم‌خانگی چندی پیش اعلام کرده بود، سالانه حدود یک و نیم میلیارد دلار لوازم‌خانگی قاچاق وارد کشور می‌شود، مشخص است واردات این میزان، کار کوله‌بر نیست، کار به‌صورت قوی و سازماندهی شده در حال انجام است.

عملکرد غیرقابل‌دفاع ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز

اظهارات تندوتیز تولیدکنندگان درباره وفور کالای قاچاق در کشور به طور مستمر در سال‌های گذشته شنیده شده است؛ اما متأسفانه برخورد جدی در این زمینه از سوی متولیان امر مبارزه با قاچاق انجام نشده است. ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز به‌عنوان فرماندهی ستاد برخورد با قاچاق در کشور نیز دائماً به جای آسیب‌شناسی و رفع موانع، عموماً به کتمان آمار و اخبار در زمینه قاچاق و به نوعی توجیه عملکرد خود روی آورده است.

ماه گذشته، امیرمحمد پرهام فر، مدیرکل دفتر پیشگیری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ضمن محرمانه اعلام کردن آمارهای قاچاق در کشور گفته بود: «رسانه‌ها بیشتر اوقات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز را مورد هجمه قرار می‌دهند، با این‌و جود گزارش‌های ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز درباره عملکرد دستگاه‌های متولی حوزه برخورد با قاچاق و نیز تخلفات و کم‌کاری آنان در این زمینه محرمانه است؛ اما این گزارش‌ها به طور مرتب به مجلس و نهادهای بالادستی ارائه می‌شود.»

این در حالی است که این ستاد هیچ‌گونه گزارشی در زمینه عملکرد دستگاه‌های نظارتی و انتظامی و وزارت صمت در برخورد با قاچاق اعلام نکرده است. با مراجعه به وبگاه رسمی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز متوجه آن می‌شویم که نه‌تنها این سایت خالی از هرگونه آمار رسمی تجمیعی از میزان قاچاق در کشور است، بلکه مدت‌ها است که اطلاعات آن نیز به‌روزرسانی نشده و بعضاً گزارش‌های آن منسوخ شده و غیرقابل‌استناد است.

نیمی از مردم، حاکمیت را فاقد عزم جدی برای مقابله با قاچاق می‌دانند

بر اساس پژوهش و نظرسنجی جدیدی که دانشگاه فردوسی مشهد با همکاری با وزارت صمت در تابستان ۱۴۰۱ انجام داده است، مردم نیز امید چندانی نسبت به برخورد با پدیده شوم قاچاق در کشور ندارند. بر همین اساس، ۴۶ درصد پاسخگویان معتقدند که دولت‌ها هیچگاه عزم جدی برای برخورد با قاچاق نداشته‌اند و این شیوع قاچاق باعث شده است که اجناس تقلبی، جایگزین اجناس اصیل در بازار شود. ۴۸ درصد پاسخگویان نیز اذعان داشته‌اند که اجناس خارجی بدون ضمانت موجود در بازار معمولاً اجناسی تقلبی و فاقد کیفیت هستند.

دولت عزم مقابله با قاچاق را دارد؛ اما موانع اجازه نمی‌دهند

از سوی دیگر در این نظرسنجی‌ها، ۴۹ درصد نیز اعلام کرده‌اند که دولت قصد مقابله با قاچاق را داشته است؛ اما در عمل قادر به انجام این مهم نبوده است. کارشناسان علت این قضیه را نیز به عدم تکمیل سامانه‌های مبارزه با قاچاق سامانه جامع تجارت مربوط می‌دانند. تاکنون بعد از حدود ۱۰ سال از تأسیس سامانه جامع تجارت این سامانه به طور کامل تکمیل نشده است. سید جواد حسینی‌کیا، عضو کمیسیون صنایع و معادن شهریورماه امسال در همین باره گفته بود: «قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب ۱۳۹۲ مجلس شورای اسلامی با ایجاد ۸ سامانه اصلی و ۱۳ سامانه فرعی، برای شناسایی و مبارزه با قاچاق کالا و ارز موافقت کرده است، اما متأسفانه این سامانه‌ها اکنون به طور کامل در کشور تکمیل نشده‌اند».

متأسفانه، نبود برخوردهای مستمر با کالای قاچاق که موجب عرضه آسان و بدون مشکل این کالاها در سطح کشور شده است، باعث شیوع یک بدبینی گسترده در بین شهروندان از بابت وجود رانت دولتی در برخورد نکردن با قاچاق شده است. در این نظرسنجی ۶۷ درصد به طور قاطع اعلام کرده‌اند، کسانی که مسئول برخورد با قاچاق هستند خودشان در قاچاق دارای منفعت هستند.

ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به‌عنوان دستگاه هماهنگ‌کننده برخورد با قاچاق در کل کشور، وظیفه دارد اسامی دستگاه‌های متخلف و کم‌کار در حوزه مقابله با قاچاق را در رسانه‌ها اعلام کند. بر اساس ماده ۴ پیش‌نویس آئین‌نامه اجرایی قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سال ۱۳۹۳، قرارگاه ستاد مبارزه با قاچاق می‌بایست به طور مستمر عملکرد ارگان‌های ذی‌ربط را تحت‌نظر بگیرد و ضمن انجام پیگیری‌های لازم از این ارگان‌ها، کم‌کاری آنان را به مقامات مسئول گزارش کند.

این ستاد از سال‌های دور به طور مرتب در رسانه‌ها نسبت به جمع‌آوری قاچاق در سطح عرضه اعلام آمادگی کرده؛ ولی در عمل، اجناس قاچاق هنوز هم به‌وفور در مراکز عرضه اصلی شهرها به‌راحتی قابل‌دسترس است. به نظر می‌رسد با وجود تأکیدات مؤکد مقام معظم رهبری و ریاست‌جمهوری نسبت به برخورد جدی و قاطع با هرگونه ورود قاچاق به کشور، وقت آن است که تغییرات و تحولات جدی در حوزه مبارزه با قاچاق پدید آید و در انتخاب مسئولان و یا حتی ساختار این نهاد تجدیدنظر شود، کمااینکه این ستاد از جمله معدود دستگاه‌هایی است که در دولت سیزدهم نسبت به دولت گذشته هیچگونه تغییری را تجربه نکرده است.

محمد صفایی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، ماه گذشته به طور صریح عملکرد ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز را ضعیف ارزیابی کرده و درباره تذکره مجلس به این ستاد، گفته بود: «ریاست ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز رئیس‌جمهور است؛ لذا تذکرات مجلس به عملکرد ضعیف این ستاد، به شخص رئیس‌جمهور داده می‌شود؛ در حال حاضر نکته مسلم این است که مجلس شورای اسلامی از عملکرد کنونی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز راضی نبوده و این مشکل باید از سوی دولت ترمیم شود.»/مهر