چرا استارت آپ ها از ایران مهاجرت می کنند؟

تیتر۲۰- تنها ۶درصد از پاسخگویان تمایل کم یا خیلی کم به مهاجرت داشته‌‌‌‌‌اند. تمایل خیلی زیاد به مهاجرت در میان زنان ۵۰درصد و در میان مردان ۴۷درصد بوده است. بررسی وضعیت تمایل به مهاجرت به تفکیک تحصیلات نشان می‌دهد، تمایل به مهاجرت در میان فارغ التحصیلان دکتری اندکی کمتر از سایر گروه‌‌‌‌‌ها بوده است اما به طور کلی تفاوت چندانی در بین سطوح مختلف تحصیلی وجود نداشته است. تمایل به مهاجرت با افزایش سطح سازمانی افراد، اندکی کمتر شده است، اما به طور کلی تفاوت چندانی میان سطوح سازمانی مختلف، وجود نداشته است. در بخش بازاریابی و تبلیغات، تقریبا می‌توان گفت نزدیک به ۶۰‌درصد از شاغلان این حوزه تمایل «خیلی زیاد» برای مهاجرت نشان داده‌‌‌‌‌اند. اما در مقایسه با سایر مشاغل این میزان تمایل به نسبت کمتر است. در واقع رتبه مشاغل بازاریابی و تبلیغات در این مورد ۳۶ از ۳۹ گروه شغلی‌‌‌‌‌است.

میان مارکترها و فعالان صنعت تبلیغات و بازاریابی، اقدام به مهاجرت نیز نسبت به سایر مشاغل، اعداد بالایی را نشان نمی‌‌‌‌‌دهد. از میان ۳۹ دسته مشاغل مورد بررسی، بازاریابی و تبلیغات رتبه ۲۸ را داراست. از شرکت‌کنندگان در خصوص ۱۲ عامل و اثر آن در تمایل به مهاجرت یا ماندن افراد به صورت همزمان پرسیده شده است. ۱۱ عامل از ۱۲ عامل مورد پرسش به طور متوسط در مهاجرت افراد تاثیر مثبتی داشته است و تنها یک عامل حضور در کنار خانواده و دوستان از عوامل ماندن شمرده شده است. نوسان قیمت ارز، تورم و شرایط اقتصادی، دغدغه آینده فرزندان، شیوه حکمرانی و رویکردهای سیاسی و شرایط تحریم ایران از عوامل اول تمایل به مهاجرت افراد در گروه‌های مختلف کارکنان، مدیران میانی و مدیران ارشد بوده است. همچنین به طور کلی شدت اثر عوامل در میان مدیران میانی و کارکنان از مدیران ارشد و کارآفرینان بالاتر بوده است. در سوالی از افراد پرسیده شده سمت افراد جدا شده از سازمان به دلیل مهاجرت را تعیین کنند. کارشناسان و کارشناسان ارشد بیشترین‌درصد را دارند که البته به دلیل تعداد بیشتر آنان در هرم هر سازمان و در کل نیروی کار، مهاجرت انجام شده از میان آنها نیز بیشتر است. به طور کلی وضعیت مهاجرت به تفکیک‌‌‌‌‌های مختلف تفاوت چندانی با یکدیگر نداشته است که نشان‌‌‌‌‌دهنده‌‌‌‌ همه‌گیر شدن تمایل به مهاجرت در تمامی افراد سازمان‌ها و وارد شدن کشور به فاز توده‌‌‌‌‌وار مهاجرت است.

بهرام صلواتی هم در مراسم رونمایی از سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۱ عنوان کرد که میزان مهاجرت جهانی دانشجویان از ۲‌میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ به ۳/ ۶‌میلیون نفر رسیده و ایران از این روند افزایشی بی‌نصیب نبوده، زیرا تراز مهاجرت دانشجویان از ۱۷‌هزار نفر به تراز ۶۶‌هزار نفر رسیده‌‌‌‌‌ است. وی در ادامه گفت: «عدم‌ایجاد زیرساخت برای تولید، انتشار و تحلیل داده‌‌‌‌‌ها در کشور چالش‌هایی را برای مطالعه و برنامه‌‌‌‌‌ریزی در حوزه مهاجرت ایجاد کرده‌‌‌‌‌اند.» وی با بیان اینکه ما در حال رکوردزنی در حوزه مهاجرت و عبور از ترازهای آماری هستیم گفت: «پیش‌تر رصدخانه مهاجرت متهم به سفید نمایی می‌‌‌‌‌شد، چرا که آن دوره ما باید با داده‌‌‌‌‌های مبالغه‌‌‌‌‌آمیز آن روز مبارزه می‌کردیم. امروز اما متهم به سیاه‌‌‌‌‌نمایی خواهیم شد.» به گفته صلواتی، ایرانیان، دهمین ملیت از نظر تعداد یونیکورن‌‌‌‌‌های تاسیس شده در آمریکا هستند. رئیس رصدخانه مهاجرت ایران گفت: «شیوه  سیاستگذاری‌ها، بی‌‌‌‌‌ثباتی اقتصادی و وجود فساد نهادینه شده در کشور، شرایط تحریم ایران و نوسان قیمت ارز، تورم و شرایط اقتصادی مهم‌ترین علت ‎میل به مهاجرت ایرانیان است با تجمیع انواع آمار مهاجران ایرانی حداقل ۶۵‌هزار،  نفر سالانه از کشور مهاجرت می‌کنند.»

صلواتی در ادامه افزود: «میزان ایرانیان مقیم کشورهای مقصد ۲‌میلیون و ۸۶‌هزار نفر است، ولی بر اساس آمارهای شورای عالی ایرانیان ۴‌میلیون نفر اعلام شده و باید پرسیده شود که این آمار بر اساس چه معیاری اعلام شده است.این آمار بر اساس مستندات و آمارهای بین‌المللی متقن است.» او اظهار کرد: «از سوی دیگر سازمان امور دانشجویان اعلام کرد ۹۵‌هزار دانشجو در خارج از کشور هستند و ما نتوانستیم به این آمارها دسترسی داشته باشیم.» به گفته صلواتی، در بخش ویزاهای استارت‌آپ‌‌‌‌‌ها، در سال ۲۰۲۱ از سوی کانادا تعداد ۸۰ ویزا و از سوی انلگستان ۳۰ ویزا برای استارت‌آپ‌های ایرانی صادر شد و این تعداد در سال ۲۰۲۲ به ترتیب ۳۰ و ۱۴ ویزا بوده است. رئیس رصدخانه مهاجرت ایران با تاکید بر اهمیت مهاجرت‌‌‌‌‌های اقلیمی در روندهای آینده مهاجرت، اظهار کرد: «از ۴۰ نوع بلایای طبیعی در سطح جهان، ۳۱ نوع آن در ایران اتفاق می‌‌‌‌‌افتد. امروز ۹۳‌درصد از کل کشور درگیر سطحی از خشکسالی هستند و همین امر موجب جابه‌جایی‌‌‌‌‌های ناشی از تغییر اقلیم می‌شود.» به گفته صلواتی در ۱۲ سال اخیر تعداد ۱۶‌هزار ویزای تحصیلی و ۱۲‌هزار ویزای اقامت و اجازه کار برای ایرانیان صادر شده است. رئیس رصدخانه مهاجرت ایران با تاکید بر اینکه از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ تعداد ۲‌میلیون و ۸۶ ویزای دائم برای مهاجران ایرانی صادر شده است، گفت: «تاکنون پیوندهای خانگی موجب مهاجرت می‌‌‌‌‌شد؛ یعنی اگر یک نفر به کشوری مهاجرت می‌کرد مانند آهن‌ربا سایر اعضای خانواده جذب می‌‌‌‌‌شدند.» از طرفی دیگر تحلیل مرکز پژوهش‌‌‌‌‌ها از فعالیت شرکت‌های دانش‌‌‌‌‌بنیان هم تصدیق‌کننده این موضوع است و نشان‌‌‌‌‌ می‌دهدکه پس از گذشت ۱۰ سال از اجرای قانون «حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌‌‌‌‌بنیان و تجاری‌‌‌‌‌سازی اختراعات و نوآوری‌‌‌‌‌ها» فعالیت شرکت‌های دانش‌‌‌‌‌بنیان با مشکل روبه‌رو است و امکان دارد ظرفیت زیست‌‌‌‌‌بوم نوآوری کشور در آینده با چالش جدی روبه‌رو شود. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌‌‌‌‌ها در ۱۰ سال گذشته یعنی از ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰، تعداد شرکت‌های دانش‌‌‌‌‌بنیان از ۵۵ شرکت به حدود ۷‌هزار شرکت رسیده است.

مرکز پژوهش‌‌‌‌‌ها در ادامه گزارش خود به مشکلات کسب و کاری پیش‌‌‌‌‌روی استارت‌آپ‌‌‌‌‌ها و شرکت‌های دانش‌‌‌‌‌بنیان به‌ویژه فعالان حوزه فناوری اطلاعات پرداخته است. طبق گزارش این مرکز، استارت‌آپ‌‌‌‌‌ها به لحاظ تعداد کارمند و ساختار اداری با شرکت‌ها بسیار متفاوت هستند. آمارها نشان می‌دهد ۶۳‌درصد آنها بین یک تا ۵ کارمند پاره‌‌‌‌‌وقت دارند. تعداد کم‌کارمندان، پاره‌‌‌‌‌وقت بودن آنها و ماهیت کاری به‌ویژه در استارت‌آپ‌‌‌‌‌های حوزه فناوری باعث توسعه کسب و کار به شیوه آزادکاری، دورکاری یا فعالیت‌های پاره‌‌‌‌‌وقت شده است./دنیای اقتصاد