تاثیر بی آبی در افت صنایع دستی

تیتر۲۰- دامنه تاثیر و نفوذ آب از نیازهای فردی روزانه تا پیچیده‌ترین فعالیت‌ها در حوزه‌های کشاورزی، محیط‌زیست، گردشگری و صنایع‌دستی را که یک فعالیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است، در بر می‌گیرد. از طرفی چند سالی است که سیاست‌های آبی منطقه به واسطه تغییرات آب و هوایی و کاهش منابع آبی دچار دگرگونی فراوان شده است و علاوه بر مشکلات زیادی که می‌تواند در حوزه‌های امنیت اجتماعی به وجود بیاورد فرایند تولید و به تبع آن گردش سرمایه را در اغلب حوزه‌های اقتصادی از جمله صنایع دستی هم به مخاطره می‌اندازد.

بر اساس آخرین معاهده بین‌المللی در سال ۱۳۵۱ هجری شمسی از ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب از رودخانه هیرمند در افغانستان به عنوان کشور فرادست، فقط ۲۷ میلیون مترمکعب در سال گذشته آب وارد کشور شده است که این مقدار نسبت به تعهدات مذکور مقدار بسیار ناچیزی به حساب می‌آید که پیامد منفی آن از بین رفتن پوشش گیاهی در منطقه سیستان و به طور خاص مسیرهای ورودی به دریاچه هامون در این استان است که بسیاری از کسب و کارهای صنایع دستی به لحاظ خشک شدن منابع گیاهی و نیزارها برای تامین مواد اولیه و طبیعی با مشکل روبرو شده است.

تخریب پوشش گیاهی به واسطه کمبود آب، باعث کاهش رونق صنایع‌دستی چرم و متعاقبا سایر رشته‌ها و زیر رشته‌های آن هم خواهد شد، زیرا زمینه‌های تغذیه برای دامپروران به واسطه خشکسالی یا کمبود منابع آب از بین رفته و دیگر نگهداری از دام و استفاده از پشم آنها برای تامین مواد اولیه صنایع‌دستی از جمله فرش، انواع گلیم، نمد و تمامی بافته‌های داری و غیرداری به صرفه نخواهد بود.

هیدروپلیتیک و صنایع‌دستی

متاسفانه سیاست‌های آبی کشور ترکیه به عنوان همسایه غربی هم -سد آتاتورک که بر روی فرات احداث شده است- میزان ورودی آب را پس از ورود به داخل کشور و پیوستن به رودخانه کارون و در نهایت تشکیل اروند رود، با کاهش روبه‌رو کرده است که شهرهایی نظیر آبادان، خرمشهر را در آینده‌ای نزدیک با عدم رونق در تولیدات گیاهی صنایع‌دستی مواجه خواهد کرد.

جدا از موضوعات مطرح شده در حوزه هیدروپلیتیک کشورهای فرادست (به‌خصوص افغانستان و ترکیه) که به مطالعه نقش آب در رفتارهای سیاسی در مقیاس‌های گوناگون می پردازد، در داخل مرزهای کشور نیز خشک شدن دریاچه‌ها و رودخانه‌های کوچک هم به واسطه توسعه شهرنشینی و افزایش جمعیت شهری و روستایی و صنعت کشاورزی، مخاطراتی را برای تولیدات گیاهی صنایع‌دستی در رشته‌های پوشاک سنتی، چرم، صنایع‌دستی چوبی و حصیری، صنایع‌دستی کاغذی به وجود آورده است که با روند کنونی و نزاع آینده جهان و منطقه بر سر منابع آبی به نظر می‌رسد بخش های مهمی از صنایع دستی ایران در چند سال آینده با چالش‌ها و مسایل مختلفی روبه‌رو خواهد شد و ژئوپلیتیک صنایع‌دستی ایران به واسطه پدیده گرمایش زمین و کمبود آب و از همه مهمتر، نبودن قوانین سخت‌گیرانه در حوزه سیاست‌های آبی بین‌المللی به کلی تغییر خواهد کرد. در واقع پدیده کم آبی گریبان صنایع دستی را هم خواهد گرفت.

چه باید کرد؟

به نظر می‌رسد در وضعیت فعلی، ضرورت گفتمان‌سازی در این حوزه توسط متولیان صنایع‌دستی کشور بتواند مسیرهای فکری جایگزین را تا قبل از اتفاقات ناگوار در این حوزه کسب و کار که نزدیک به یک میلیون نفر را شامل می شود تا حدودی تغییر بدهد، زیرا شناخت دقیق از جغرافیای سیاسی کشور و اشراف بر ظرفیت‌ها و توانمندی‌های سرزمینی، بهترین راه برای رسیدن به توسعه پایدار در صنایع‌دستی و هنرهای سنتی است.

به نظر می‌رسد باز تعریف رابطه نهادهای تاثیرگذار در مدیریت آب از طریق قوانین جدید و بهبود مدیریت موجب کاهش پیامدهای فرهنگی و هویتی (صنایع دستی) از طریق بحران آب خواهد شد. یکی از مهمترین مولفه های امنیت کشور، حفظ و تداوم توسعه پایدار اقتصادی و فرهنگی به خصوص در حوزه کسب و کارهای معیشتی برای مرزنشینان و روستاهای کمتر توسعه یافته است که آن هم مستلزم مدیریت بهینه آب است.

از طرفی با شدت گرفتن تغییرات جوی و متعاقب آن بحران کم آبی در کشور، پیش بینی می‌شود توسعه بسیاری از کسب و کارهای فرهنگی که مبتنی بر بازیابی هویت ایرانی است (از جمله صنایع دستی) در آینده ‌ای نزدیک با چالش هایی مواجه شود، لذا ضرورت دارد صاحب نظران و متولیان این حوزه از کسب و کار،‌ تشکل‌ها و نهادهای مرتبط به اهمیت گفتمان‌سازی در این خصوص و چالش های پیش روی آن بیشتر توجه کنند.

در هر صورت،‌پیشگیری از این‌گونه وقایع جهانی که تا حدودی هم خارج از کنترل دولتهاست باز هم نیازمند سیاست‌ها و برنامه‌هایی هستیم که بر مبنای آن مساله آب به صورت مسئولانه و در مقیاس‌های محلی، ملی و منطقه ای مورد توجه قرار گیرد./ایرنا