خشکسالی همنشین چهار ساله استان تهران

تیتر۲۰- منابع آبی تهران به دلیل شرایط جغرافیایی و اقلیمی، همواره با چالش‌های بزرگی در تامین آب روبرو بوده است. تهران به‌طور عمده به دو منبع اصلی برای تامین آب وابسته است: منابع سطحی و منابع زیرزمینی. هر یک از این منابع نقش مهمی در تامین آب شهری ایفا می‌کنند و چالش‌های خاص خود را دارند.

این منابع به سدهایی که بر روی رودخانه‌های اطراف تهران احداث شده‌اند وابسته هستند. از جمله مهم‌ترین سدهای تامین‌کننده آب تهران می‌توان به سد لار اشاره کرد، این سد روی رودخانه لار در شرق تهران قرار دارد و یکی از منابع اصلی تامین آب شرب پایتخت است.

سد لتیان در شمال شرقی تهران واقع شده و آب رودخانه جاجرود را ذخیره می‌کند. سد طالقان در غرب تهران و در نزدیکی شهر طالقان قرار دارد و یکی دیگر از منابع مهم آب سطحی پایتخت است. سد کرج (امیرکبیر) نیز روی رودخانه کرج قرار دارد و نقش حیاتی در تامین آب شرب تهران دارد.

این منابع سطحی به شدت تحت تأثیر میزان بارش‌ها قرار دارند. با کاهش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر، ظرفیت این سدها به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته است.

تهران همچنین از منابع آب زیرزمینی برای تامین نیازهای خود استفاده می‌کند. این منابع شامل چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق است که در طول سال‌ها به دلیل برداشت بی‌رویه و کاهش بارندگی، دچار افت شدید سطح آب شده‌اند. بحران اصلی در این منابع این است که احیای آنها بسیار زمان‌بر و دشوار است و در برخی مناطق به فروچاله‌های زمین منجر شده است.

اما تهران همزمان با رکورد جدیدی در دوره‌های خشکسالی و مصرف آب مواجه شده است. طبق اظهارات حسام خسروی، معاون بهره‌برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان تهران، این استان برای چهارمین سال پیاپی خشکسالی را تجربه کرده است، که در تاریخ بی‌سابقه بوده و بر خلاف دوره‌های قبلی که خشکسالی دو سال طول می‌کشید، امسال برای مدت طولانی‌تری ادامه داشته است. 

علاوه بر این، تابستان امسال گرمای بی‌سابقه‌ای در تهران ثبت شد که دمای هوا به ۴۳ درجه سلسیوس رسید و این گرما حتی تا اوایل شهریورماه ادامه یافت. تأثیر این گرما باعث افزایش شدید مصرف آب شده، به‌طوری که مصرف روزانه آب شهروندان تهرانی به چهار میلیون مترمکعب و پیک لحظه‌ای مصرف به ۶۰ هزار لیتر بر ثانیه رسید.

به طور کلی باید گفت که با افزایش جمعیت و گسترش شهر تهران، مصرف آب نیز به طور مداوم افزایش یافته است. گرمای بی‌سابقه تابستان‌ها نیز به این مشکل افزوده است، به طوری که مصرف آب به رکوردهای بی‌سابقه‌ای رسیده است.

علاوه بر این به دلیل برداشت بی‌رویه و کاهش سطح آب زیرزمینی، کیفیت آب در برخی از چاه‌ها به مرور زمان کاهش یافته و نیاز به تصفیه بیشتری دارد.

در این میان طی سال‌های اخیر اقداماتی انجام شده است، طرح رینگ قمر بنی‌هاشم با هدف پایدارسازی شبکه آب‌رسانی تهران اجرا می‌شود و شامل لوله‌گذاری ۱۷۰ کیلومتری در اطراف شهر است. هدف آن توزیع بهتر و پایدارتر آب در سطح شهر و حفظ کیفیت و فشار مطلوب آب است.

یکی دیگر از راه‌حل‌های پیش رو، استفاده از آب‌های تصفیه‌شده و بازچرخانی آب است که می‌تواند بخشی از نیازهای کشاورزی و صنعتی را تامین کند و فشار بر منابع آب شرب را کاهش دهد.

شبکه‌های توزیع آب تهران به دلیل فرسودگی زیرساخت‌ها با میزان قابل‌توجهی هدررفت آب مواجه هستند. یکی از اولویت‌های شرکت آب و فاضلاب استان تهران، نوسازی و بهسازی این شبکه‌ها برای کاهش هدررفت آب و افزایش بهره‌وری است.  

به دلیل فشار زیاد بر منابع آبی و کمبود منابع جدید، یکی از راه‌حل‌های بلندمدت ممکن برای تهران استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها است. هرچند این فناوری‌ها پرهزینه هستند و در حال حاضر به‌طور گسترده در تهران استفاده نمی‌شوند، اما می‌توانند در آینده به عنوان یک گزینه جدی در نظر گرفته شوند.

افزایش آگاهی شهروندان در مورد بحران آب و ترویج فرهنگ صرفه‌جویی از جمله اقداماتی است که دولت و نهادهای مربوطه در تهران پیگیری می‌کنند. برنامه‌های رسانه‌ای و آموزشی برای تشویق مردم به کاهش مصرف بی‌رویه آب به‌ویژه در فصل تابستان در جریان است.

یکی از چالش‌های مهم در مدیریت آب تهران، تخصیص منابع آب به کشاورزی است. بهینه‌سازی روش‌های آبیاری و استفاده از تکنولوژی‌های نوین در بخش کشاورزی می‌تواند به کاهش مصرف آب و حفظ منابع برای مصارف شرب کمک کند.

مدیریت منابع آبی تهران نیازمند همکاری گسترده بین نهادهای مختلف از جمله وزارت نیرو، شرکت‌های آب و فاضلاب، شهرداری تهران و استانداری است. همچنین به دلیل وابستگی تهران به منابع آبی خارج از استان، همکاری‌های بین‌استانی و ملی برای تضمین پایداری منابع آبی ضروری است.

در مجموع، تهران با بحران آبی جدی روبه‌رو است و ادامه این شرایط نیازمند برنامه‌ریزی و مدیریت دقیق منابع موجود، توسعه فناوری‌های جدید و ترویج فرهنگ مصرف بهینه آب در بین شهروندان است./ایسنا