چگونه می‌توان صادرات معدنی را بهبود بخشید؟ / تحریم یا کمبود انرژی، بزرگ‌ترین مانع صادرات صنایع معدنی چیست؟

تیتر20- بخش معدن و صنایع معدنی ایران یکی از پیشران ‌های اقتصادی کشور است که سهم قابل‌توجهی در تولید ناخالص داخلی و ارزآوری دارد. این نقش آفرینی باعث شد تا در سال های اخیر شعار «معدن به جای نفت» مطرح شود چراکه درامدهای صادراتی این بخش می تواند هم تراز با بخش نفت به توسعه کشور کمک کند.  با این حال، تحریم ‌های اقتصادی، مشکلات تأمین انرژی، ناترازی در عرضه گاز و برق، کمبود سرمایه‌گذاری و ضعف در فناوری‌ های نوین چالش ‌های اساسی پیش روی این بخش هستند. با این وجود، با اتخاذ سیاست ‌های مناسب، استفاده از ظرفیت‌های داخلی و بهره‌گیری از دیپلماسی اقتصادی، می‌ توان این موانع را کاهش داده و صادرات را افزایش داد. 

اما با این حال صادرات در بخش معدن و صنایع معدنی با چالش هایی همراه است که توانسته سرعت رشد آن را کاهش دهد. 

تحریم یکی از دلایلی است که توانسته بازار ایران را محدود یا رقابت را سخت تر کند. تحریم ‌های اقتصادی ایران موجب محدودیت در فروش محصولات معدنی، نقل و انتقالات مالی و دسترسی به بازارهای بین‌ المللی شده است. علاوه بر این، بسیاری از شرکت‌ های خارجی تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری و همکاری با ایران از دست داده‌اند. 

اما در کنار مشکلات خارجی، مشکلات داخلی نیز گریبان گیر بخش معدن و صنایع معدنی شده است که شاید تاثیراتی بیش از تحریم ها به همراه داشته است. 
ناترازی انرژی و کمبود زیرساخت‌ های پایدار از اصلی ترین دلایل کاهش صادرات در سال های اخیر است.  صنایع فولاد، آلومینیوم و سیمان نیاز بالایی به گاز دارند. با کاهش تولید گاز در فصل‌های سرد، این صنایع با کمبود شدید انرژی مواجه می ‌شوند.

همچنین صنایع معدنی وابسته به برق پایدار هستند، اما قطعی ‌های گسترده باعث افت تولید و افزایش هزینه‌ های تمام ‌شده می ‌شود. این در حالی است که در سال گذشته محدودیت های برق و گاز ، زودتر از موعد به سراغ شرکت هایی مانند فولادی ها آمد و همین موضوع توانست میزان صادرات در سال 1403 را تحت تاثیر قرار دهد. 

اما در کنار آن مشکلات لجستیک نیز چندان کم تاثیر نبوده است. محدودیت ‌های بندری، کمبود ناوگان ریلی و جاده ‌ای و هزینه‌ های بالای حمل‌ و نقل، مزیت رقابتی ایران را کاهش داده است.

درنتیجه افزایش صادرات نیازمند رفع چالش های یاد شده است. همچنین رشد در این حوزه نیازمند  تنوع‌ بخشی به بازارهای صادراتی و توسعه دیپلماسی معدنی است. 

بازارهای هدفی مانند چین، هند، ترکیه، روسیه، امارات و کشورهای آفریقایی می ‌توانند مقاصد صادراتی مناسبی باشند.
از سویی دیگر اصلاح سیاست ‌های انرژی و توسعه نیروگاه‌های اختصاصی می تواند راهکاری در راستای افزایش صادرات باشد. احداث نیروگا ه‌های اختصاصی برای صنایع معدنی و استفاده از انرژی خورشیدی و بادی می ‌تواند وابستگی به شبکه سراسری برق را کاهش دهد.

 همچنین استفاده از فناوری ‌های نوین مانند کوره‌ های احیا مستقیم کم‌ مصرف و بهینه‌ سازی مصرف انرژی در خطوط تولید، می‌تواند فشار بر تأمین انرژی را کاهش دهد.

اما در کنار این موضوع شرکت های معدنی و صنایع معدنی نیز باید به سمت تولید محصولاتی با ارزش افزوده بیشتر رفته و تلاش کنند تا در مسیر تامین نیاز بازارهای جهانی قدم برداند. 

در نهایت با وجود چالش ‌های جدی در بخش معدن و صنایع معدنی ایران، فرصت‌ های متعددی برای افزایش صادرات و بهبود توان رقابتی وجود دارد. توسعه بازارهای صادراتی، اصلاح سیاست‌ های انرژی، کاهش خام ‌فروشی، بهبود زیرساخت‌ های حمل ‌و نقل و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، می‌تواند مسیر رشد این بخش را هموار کند. اجرای این راهکارها مستلزم همکاری دولت، بخش خصوصی و نهادهای مرتبط است تا بتوان از ظرفیت‌های معدنی کشور در جهت توسعه پایدار و رشد اقتصادی بهره برد.