بانک ملت و نور فکتورینگ بر سایه نقدینگی

تیتر 20 - درد بزرگ اقتصاد ایران، «خلق پول» بی‌ضابطه است که موجب تشدید تورم و کاهش کارآیی سرمایه در بخش تولید می‌شود. در این چارچوب، بانک ملت با رونمایی از ثبت نخستین قرارداد فکتورینگ، در اول آبان‌ماه امسال نشان داد امکان استفاده از ابزارهای تأمین مالی مبتنی بر قراردادهای واقعی و مطالبات معوق برای تأمین نیازهای مالی بنگاه‌ها وجود دارد. این اقدام، اثبات می‌کند تأمین منابع مالی بدون افزایش پایه پولی، امکان‌پذیر است.

فکتورینگ، واژه‌ای تخصصی به معنای تبدیل مطالبات آینده به نقدینگی امروز، بدون خلق پول جدید است. در این روش، بنگاه یا پیمانکاری که از کارفرما طلب دارد، می‌تواند پیش از سررسید، آن طلب را به بانک یا نهاد مالی واگذار کند و وجه خود را زودتر دریافت نماید. بانک ملت، نخستین بانکی است که این سازوکار را به‌صورت رسمی در سامانه فکتورینگ وزارت اقتصاد ثبت کرده و بدین ترتیب، گام عملی در اصلاح جریان تأمین مالی کشور برداشته است.

مفهوم فکتورینگ برای اقتصاد ایران
در کشور ما که بخش بزرگی از مشکلات تولید، ناشی از کمبود نقدینگی و تأخیر در پرداخت‌هاست، فکتورینگ، نقش حلقه گمشده میان تولید واقعی و نظام مالی سالم را ایفا می‌کند. این روش، برخلاف تسهیلات سنتی بانکی، نیاز به خلق پول ندارد، بلکه از طریق گردش منطقی منابع در زنجیره تأمین، نقدینگی را از بنگاه‌های بزرگ به بنگاه‌های کوچک‌تر منتقل می‌کند.

نتیجه این فرایند، تزریق منابع به بدنه تولید، بدون فشار تورمی است. بانک ملت با استفاده از این ابزار، عملاً نشان داده که می‌توان تأمین مالی را بدون افزایش حجم نقدینگی انجام داد. این تحول، در شرایطی که بانک مرکزی به‌دنبال کنترل پایه پولی است، از اهمیت استراتژیک برخوردار است.

چرا فکتورینگ، ابزار قدرتمندی است؟
قدرت فکتورینگ آن است که منابع مالی را از سایه خلق پول به روشنای تولید واقعی هدایت می‌کند. در نظام‌های مالی پیشرفته، سال‌هاست شرکت‌ها، از این روش برای حفظ پویایی زنجیره تأمین استفاده می‌کنند. در ایران، اما این ابزار، به‌تازگی در حال ورود به ساختار رسمی بانکی است. برای مثال، شرکت‌های کوچک و متوسط آلمان با استفاده از فکتورینگ، پیش از سررسید مطالبات، نقدینگی لازم برای ادامه تولید و تأمین‌کنندگان‌شان را تأمین کرده‌اند.

در فکتورینگ، بانک به جای اعطای وام جدید، دارایی موجودی را که همان «مطالبه» است، خریداری می‌کند. بنابراین به‌جای خلق پول از هیچ، پول را از دل فعالیت اقتصادی موجود استخراج می‌نماید. این تفاوت ساده، آثار عمیقی بر کنترل تورم، شفافیت مالی و پایداری رشد اقتصادی دارد.

پیشتازی بانک ملت در فکتورینگ
در مراسم رونمایی از ثبت نخستین قرارداد فکتورینگ، بانک ملت، نخستین قرارداد واگذاری مطالبات را در سامانه فکتورینگ ثبت کرد. ارزش این قرارداد، ۲۳۰۰ میلیارد ریال میان شرکت «پی و پل جنوب» و «گهر ترابر سیرجان» بود که نخستین تجربه رسمی تأمین مالی از طریق فکتورینگ در کشور است.

طبق اظهارات رئیس هیئت مدیره بانک ملت، فکتورینگ «ابزاری نوین و قدرتمند» با مزیت عدم خلق پول است. در این روش، پرداخت تسهیلات در محل واقعی انجام می‌شود و نظارت دقیق بر جریان وجوه، میسر است. بر این اساس، بانک ملت، سهمیه‌ای معادل چهار همت برای این ابزار لحاظ کرده و آماده گسترش آن است.

این اقدام، بیانگر پیشتازی بانک ملت در عرصه حرکت به سمت نظام مالی مبتنی بر دارایی‌های واقعی است که در آن، پول از مسیر قراردادها و نه از مسیر ترازنامه‌های متورم، جریان می‌یابد.

پیامدها و پیش‌شرط‌های توسعه فکتورینگ
اجرای فکتورینگ در مقیاس وسیع، آثار قابل‌توجهی بر جریان نقدینگی و پایداری زنجیره تولید دارد. این روش امکان می‌دهد بنگاه‌ها، بدون انتظار برای سررسید مطالبات، منابع خود را زودتر در چرخه تولید به کار گیرند و از توقف پروژه‌ها یا کندی زنجیره تأمین جلوگیری شود. علاوه بر این، با جایگزینی فکتورینگ به جای تسهیلات خلق‌شده، فشار بر پایه پولی کاهش می‌یابد و کنترل نقدینگی در اقتصاد ساده‌تر می‌شود. 

از سوی دیگر، فکتورینگ بر پایه قراردادهای واقعی انجام می‌شود. به همین دلیل گردش وجوه، قابل ردیابی و نظارت‌پذیر است. این ویژگی، مانع انحراف منابع و رشد فعالیت‌های غیرمولد می‌شود. همچنین شرکت‌های کوچک‌تر که معمولاً دسترسی‌شان به منابع بانکی محدود است، با استفاده از این ابزار، قادرند فعالیت‌ها را استمرار دهند و در تثبیت زنجیره‌های تأمین، نقش مؤثر ایفا کنند.

با‌این‌همه، مسیر فکتورینگ هنوز در آغاز راه است و ایجاد سامانه ملی فکتورینگ در وزارت اقتصاد، گام نخست محسوب می‌شود. موفقیت این ابزار، وابسته به پیش‌شرط‌های زیر است:

    توسعه زیرساخت‌های دیجیتال بانکی برای ثبت، رهگیری و انتقال مطالبات
    تدوین دستورالعمل‌های شفاف برای ارزیابی ریسک قراردادها
   آموزش فعالان اقتصادی درباره مزایا و نحوه استفاده از فکتورینگ
   همکاری بین وزارتخانه‌ها، بانک مرکزی و شبکه بانکی برای گسترش اعتبار این ابزار.
با تحقق این موارد، فکتورینگ، نقش پیوند پایدار میان سرمایه، تولید و اعتماد را در ایران خواهد داشت؛ اتفاقی که در اقتصادهای صنعتی رخ داده است. 

بانک ملت و آینده تأمین مالی
با این توصیفات، ثبت نخستین قرارداد فکتورینگ توسط بانک ملت، رویدادی فراتر از قرارداد مالی است. این اقدام، به مفهوم بلوغ نظام بانکی برای حرکت به‌ سوی تأمین مالی مبتنی بر واقعیت‌های اقتصادی. فکتورینگ است که اگر به‌درستی گسترش یابد، یکی از ستون‌های اصلاح ساختار تأمین مالی خواهد بود، زیرا ضمن کمک به رونق تولید، از خلق پول بی‌ضابطه جلوگیری می‌کند.

بانک ملت با ایفای نقش پیشرو در این مسیر، به‌نوعی نقشه آینده‌ای را ترسیم کرده که در آن، تأمین مالی، از مسیر افزایش پول نمی‌گذرد، بلکه مبنای آن، افزایش اعتماد به قراردادهاست.