مرحله‌ای نو از دیپلماسی معدنی فولاد سنگان

تیتر20- اظهارات چندی پیش علی رسولیان، مدیرعامل فولاد سنگان مبنی بر انجام «مذاکرات خوب» با طرف افغانستانی و اعلام آمادگی ایران برای «فرآوری سنگ ‌آهن در خاک افغانستان»، در عمل بیانگر شکل ‌گیری یک الگوی جدید از همکاری متقابل، پایدار و برد–برد در حوزه معدن و فولاد در شرق ایران است.

افغانستان، با ذخایر قابل‌توجه سنگ ‌آهن به‌ویژه در مناطق مرکزی و شمالی، یکی از نزدیک ‌ترین و اقتصادی‌ ترین منابع تأمین مواد اولیه برای مجموعه ‌های فولادی شرق ایران محسوب می‌ شود. برآوردها نشان می‌ دهد که این کشور ظرفیت آن را دارد که در سال ‌های آینده بخشی مهم از نیاز زنجیره فولاد ایران به سنگ‌آهن هماتیتی و مگنتیتی را پوشش دهد.

برای فولاد سنگان که سالانه میلیون‌ ها تن گندله و کنسانتره تولید می ‌کند، دسترسی به منابع پایدار سنگ‌ آهن یک ضرورت راهبردی است. محدودیت ‌های ذخایر داخلی، افزایش هزینه‌ های استخراج و توسعه ‌نیافتگی برخی معادن کشور باعث شده است تأمین مواد اولیه از منابع نزدیک خارجی، به ‌ویژه افغانستان، به گزینه ‌ای استراتژیک تبدیل شود.

یکی از پیشنهادهای محوری فولاد سنگان، انتقال بخشی از فرآیندهای اولیه نظیر خردایش، دانه ‌بندی و حتی تولید کنسانتره به افغانستان است. این مدل همکاری چند اثر مثبت دارد.

انتقال کنسانتره به ‌جای سنگ‌آهن خام، صرفه ‌جویی قابل‌توجهی در هزینه‌ های حمل ‌و نقل ایجاد می ‌کند، زیرا حجم کمتری جابه‌ جا می‌ شود و ارزش افزوده بیشتری در مبدأ ایجاد شده است. این مدل تأمین، ساختار هزینه ‌ای زنجیره فولاد را بهینه ‌تر می‌ کند و از هدررفت منابع لجستیکی جلوگیری می‌¬ کند.

در کنار این مزیت اقتصادی، ایجاد واحدهای فرآوری در داخل افغانستان می‌ تواند به‌ عنوان یک محرک توسعه‌ای برای این کشور عمل کند. راه اندازی خطوط خردایش و کنسانتره‌ سازی، اشتغال پایدار ایجاد می‌کند، زیرساخت‌ های صنعتی را تقویت می‌ کند و موجب می ‌شود افغانستان نه تنها صادرکننده ماده خام، بلکه شریک فعال زنجیره ارزش باشد. همین مشارکت، سطح ذی ‌نفعی طرف افغانستانی را بالا برده و زمینه همکاری پایدارتر را فراهم می ‌کند.

افزایش منفعت افغانستان از فرآیند تولید، امنیت و استمرار همکاری‌های معدنی را نیز تقویت می ‌کند. هرچه ارزش افزوده بیشتری در خاک افغانستان شکل بگیرد، ثبات روابط اقتصادی میان دو کشور بیشتر می ‌شود و امکان برنامه ‌ریزی ‌های بلندمدت برای تأمین مواد اولیه با ریسک کمتر فراهم خواهد شد.

از سوی دیگر، پیوند دادن ظرفیت ‌های معدنی افغانستان به توان فرآوری و صنایع پایین ‌دستی فولاد سنگان، در عمل به تعمیق روابط اقتصادی شرق کشور منجر می ‌شود. این همکاری می‌ تواند افغانستان را به یکی از حلقه‌ های اصلی زنجیره تأمین سنگ‌آهن شرق ایران تبدیل کند و در تکمیل پروژه‌ های توسعه ‌ای فولاد سنگان نقشی راهبردی ایفا کند. چنین مدلی، نه تنها تأمین پایدار مواد اولیه را تضمین می ‌کند، بلکه یک هم ‌افزایی منطقه‌ای ایجاد می ‌کند که منافع مشترک اقتصادی را در سطحی گسترده‌ تر گسترش می‌ دهد.

اگر این الگوی همکاری میان فولاد سنگان و افغانستان به‌طور عملیاتی پیش برود، می ‌تواند پیامدهای گسترده و چندلایه ‌ای برای زنجیره فولاد کشور به همراه داشته باشد. نخست آنکه دسترسی مستقیم به منابع سنگ ‌آهن افغانستان، ریسک تأمین مواد اولیه را که یکی از چالش‌ های جدی سال‌ های آینده صنعت فولاد ایران است، به ‌طور محسوسی کاهش می ‌دهد و پایداری تولید را تقویت می ‌کند. این تأمین پایدار باعث می‌ شود فولادسازان شرق کشور، به ویژه فولاد سنگان، از نوسانات بازار و محدودیت ‌های داخلی کمتر آسیب ببینند.

از سوی دیگر، دستیابی به سنگ ‌آهن ارزان ‌تر و نزدیک ‌تر، مزیت رقابتی فولاد سنگان و کل منطقه خراسان را افزایش می‌ دهد. کاهش هزینه تمام ‌شده، امکان رقابت در بازارهای صادراتی و بهبود حاشیه سود را فراهم می‌ کند. در مقیاسی گسترده ‌تر، این همکاری می ‌تواند شرق کشور را به یک قطب نوظهور فولاد مبتنی بر زنجیره تأمین برون ‌مرزی تبدیل کند و جایگاه جدیدی برای منطقه در صنعت فولاد کشور تعریف کند.

افزایش حجم مبادلات معدنی میان دو کشور، به ‌صورت طبیعی نیاز به تقویت زیرساخت ‌های حمل ‌و نقل جاده‌ ای و ریلی در شرق کشور را بیشتر می ‌کند. توسعه این زیرساخت ‌ها نه ‌تنها تجارت معدنی را تسهیل می ‌کند بلکه به رشد اقتصادی استان‌ های مرزی مانند خراسان رضوی و جنوبی نیز شتاب می‌ دهد و ظرفیت ‌های لجستیکی آنها را ارتقا می‌ بخشد.

در سطح کلان ‌تر، چنین مدلی نمونه ‌ای روشن از دیپلماسی اقتصادی و صنعتی فعال است. رویکردی که طی سال ‌های اخیر اهمیت بیشتری یافته و نقش صنایع بزرگ را در سیاست خارجی پررنگ کرده است. اقدام فولاد سنگان می ‌تواند به الگو و تجربه ‌ای پیشرو برای سایر شرکت ‌های صنعتی تبدیل شود و زمینه ایجاد شبکه ‌ای از همکاری ‌های منطقه ‌ای را فراهم آورد.

با وجود این مزایا، تحقق چنین همکاری ‌هایی بدون رفع برخی چالش ‌ها میسر نیست. ثبات قوانین تجاری و سرمایه ‌گذاری در افغانستان، یکی از پیش‌شرط‌ های اصلی اطمینان ‌بخشی به سرمایه ‌گذاران ایرانی است. همچنین، راه‌ اندازی واحدهای فرآوری و بهره ‌برداری از معادن نیازمند سرمایه ‌گذاری مشترک، تضمین‌ های امنیتی و حمایت دولت افغانستان است. کمبود زیرساخت‌ هایی مانند حمل ‌و نقل، برق و آب در بسیاری از مناطق معدنی نیز موضوعی است که باید همزمان با پیشبرد پروژه‌ ها اصلاح و تکمیل شود. علاوه بر این، هماهنگی در زمینه تعرفه ‌ها، مجوزهای صادراتی و استانداردهای گمرکی میان دو کشور از اهمیت زیادی برخوردار است.

با این حال، تجربه موفق ایران در همکاری‌ های صنعتی با دیگر کشورهای همسایه نشان می‌ دهد که این موانع با برنامه ‌ریزی دقیق، دیپلماسی فعال و رویکرد برد–برد قابل مدیریت است. اگر مسیر همکاری با افغانستان با همین نگاه دنبال شود، می ‌تواند یکی از پایدارترین و اثرگذارترین مدل ‌های تأمین مواد اولیه و توسعه زنجیره ارزش فولاد در کشور باشد.

پیشنهاد فولاد سنگان برای فرآوری سنگ ‌آهن در افغانستان و توسعه همکاری‌ های مشترک معدنی، نه فقط یک قرارداد تجاری ساده، بلکه یک راهبرد توسعه ‌ای بلندمدت است.

این مدل همکاری می‌تواند زنجیره فولاد شرق کشور را از لحاظ تأمین مواد اولیه، رقابت‌پذیری و توسعه پایدار مقاوم ‌تر کند. همچنین با ایجاد ارزش افزوده در افغانستان، به روابط اقتصادی دو کشور عمق می ‌بخشد و بر ثبات منطقه‌ای تأثیر مثبت می ‌گذارد.

فولاد سنگان با این اقدام، نشان داده که نگاه آن تنها به تولید نیست، بلکه به دنبال ساخت یک اکوسیستم منطقه‌ ای در حوزه فولاد و معدن است، مسیری که در صورت تداوم، می ‌تواند معادلات تأمین سنگ ‌آهن و توسعه صنعتی شرق ایران را برای سال ‌های آینده متحول کند.