اقتصاد مقاومتی نه ریاضت اقتصادی

مهدی جهانگیری          

اغراق نیست اگر «اقتصاد مقاومتی» را واژه‌ای نوظهور اما پرکاربرد در اقتصاد امروز ایران بدانیم که البته بررسی و تحلیل پیرامون آن نیازمند یافتن زاویه دید مناسب به‌این موضوع است. شاید مهم‌ترین پرسش در این میان، این باشد که در اقتصاد مقاومتی، هدف مقاوم‌سازی اقتصاد است یا مقاومت یا چیزی شبیه به صرفه‌جویی در عرصه اقتصادی؟ البته می‌توان پاسخ را به‌گونه‌ای داد که تلفیقی از این دو در کنار هم قرار بگیرند.

در واقع اقتصاد مقاومتی به معنی تشخیص حوزه های فشار و تلاش برای کنترل این فشارها و کم اثر کردن آن بر اقتصاد های دچار محدودیت است. کم کردن وابستگی اقتصاد به عوامل خارجی نقش مهمی در عمل و اجرای اقتصاد مقاومتی دارد و در این میان اتکای اقتصاد به تولید داخل در رویکرد اقتصاد مقاومتی باعث می شود تا علاوه بر مهار و خنثی سازی فشار بیرونی بر اقتصاد که ناشی از اتکا بیش از حد به وابستگی خارجی است، زمینه رشد و ارتقای سطح تولید داخل مهیا شود.در واقع اقتصاد مقاومتی باید آسیب ها را شناسایی کرده و در پی ترمیم آن بر آید.
البته باید در نظر داشت که اقتصاد مقاومتی با اقتصاد ریاضتی تفاوت دارد و در اقتصاد مقاومتی قرار نیست که مانند شیوه ریاضت اقتصادی، دولت به منظور جبران هزینه های خود نسبت به کاهش برخی از خدمات عمومی اقدام کند، بلکه در اقتصاد مقاومتی هزینه های غیر ضروری کاهش یافته و با مدیریت منابع موجود، بهترین راه برای رسیدن به رفاه و توسعه مد نظر قرار می گیرد. آنچه که حصول به نتیجه را در اقتصاد مقاومتی آسان تر می کند نظم اقتصادی و شفافیت در آن است. مبارزه با رانت خواری و فساد اقتصادی از جمله پیامدهای مبارک اقتصاد مقاومتی است که در سایه انضباط اقتصادی شکل خواهد گرفت. پس می بینیم که در رویکرد اقتصاد مقاومتی نیاز به ریاضت نیست فقط باید نظم داشت و مانع فساد اقتصادی شد، همین موضوع نیمی از اهداف اقتصاد مقاومتی را محقق می کند.
علاوه بر این آنگونه نیست که رویکرد اقتصاد مقاومتی نافی ارتباط با جهان خارج و اقتصاد بین الملل باشد . مسلم است که اقتصاد کشور ما در سایه ارتباط با اقتصاد بین الملل به رشد و بالندگی می رسد اما این ارتباط باید بیشتر در زمینه انتقال دانش فنی و استفاده از مهارت ها و تجارب موفق سایر کشور ها باشد نه اینکه ما به استفاده کننده صرف محصولات خارجی بدل شویم. همچنین اقتصاد مقاومتی اقتصادی موازی است که همسو با فعالیت های اقتصادی در کنار نهادهای ذیربط تکمیل کننده این فعالیت ها خواهد بود.
توجه به اقتصاد دانش بنیان از الزامات اقتصاد مقاومتی عنوان می شود و تقریبا بدون توجه به صنایع و اقتصاد دانش بنیان نمی توان از مرحله وابستگی به راحتی به مرحله خود کفایی رسید. در واقع یکی از مواردی که امروز اقتصاد ایران را مورد تهدید قرار می دهد عقب ماندگی و مطابق نبودن با استاندارد های روز دنیا است . راه اندازی صنایع دانش بنیان امری است که امروزه توجه بیشتر و نگاه ویژه تری را به خود می طلبد.
موضوع مهم دیگر در این بین کاهش وابستگی به نفت و رهایی از بیماری هلندی است که تکمیل کننده خود اتکایی و توجه به صنایع داخلی است . همان اندازه که رفع وابستگی خارجی در رویکرد اقتصاد مقاومتی مهم است رهایی از این بیماری و اتکای بیش از حد به اقتصاد تک محصولی هم مهم قلمداد می شود. سالهاست که اقتصاد ایران زیر سایه نفت قرارگرفته و سایر بخش های اقتصادی ما آنطور که باید و شاید رشد نکرده اند . رشد یک طرفه صنایع نفتی اکنون اقتصاد کشورمان را بیمار کرده به طوریکه با کوچکترین نوسان قیمت دچار شوک شده و در بحران فرو می رود. اکنون گاه آن فرا رسیده که با اتکا به اقتصاد مقاومتی و داشته های خودمان- که البته کم هم نیستند- یکبار برای همیشه از سد بیماری هلندی عبور کنیم و شرایط را برای رشد همه جانبه اقتصاد کشور مهیا سازیم.
در این راه توجه به کار و تلاش بیشتر امری حیاتی و مهم است. بر اساس آنچه آمار ارائه شده مشخص می کند در ایران در هر 24 ساعت به طور میانگین هر نفر فقط و فقط 22 دقیقه در ادارات دولتی و 2 ساعت در بخش خصوصی کار مفید انجام می دهد، در حالی که کشور ژاپن با 6 ساعت کار مفید در زمان مورد نظر، در صدر جدول و کشور همسایه مان ترکیه با 4 ساعت در حال حرکت و رشد می باشند.وقتی این میزان کار و تلاش را در کشور ژاپن به عنوان یک کشور توسعه یافته و حتی ترکیه که در حال رشد اقتصادی است می بینم به راز پیشرفت اقتصادی آنها پی می بریم. با این میزان زمان کاری مسلما راه به جایی نخواهیم برد و حتی نمی توانیم شرایط فعلی را به سرانجام برسانیم. مشخص است که حرکت و اجرایی کردن اقتصاد مقاومتی در جهت منویات مقام معظم رهبری و رسیدن به خود کفایی، تلاش بسیار بیشتری را می طلبد و باید با اتخاذ یک برنامه ریزی اصولی و منسجم همراه با افزایش زمان کار مفید و بهینه زمینه خود اتکایی را فراهم آوریم.