کرونا چه تأثیری بر اقتصاد خانوار گذاشت؟

تیتر20- بخشی از هزینه‌های مستقیم در بخش درمان کرونا که شامل هزینه‌های انجام آزمایش و سونوگرافی قبل از تشخیص می‌شود. بخش دیگری از هزینه‌ها نیز برای درمان بیماران در بخش‌های بستری، سرپایی و مراقبت‌های ویژه، مراقبت از بیماران در منزل، تامین اقلام حفاظت فردی،تامین دارو و خوددرمانی به سبد خانوار اضافه شده است. بخشی از هزینه‌های مستقیم هم مربوط به مسائل پیشگیری و بهداشتی است که شامل خرید محلول‌های ضدعفونی‌کننده، ماسک ، دستکش ، الکل و... می‌شود. در مجموع هزینه‌های غیرمستقیم به‌مراتب آسیب بیشتری به اقتصاد خانوارها زده است.

 از دست‌دادن شغل افراد مبتلا به کرونا، ترس و اجتناب از مراجعه به بیمارستان‌ها برای سایر بیماری‌ها (که منجر به وخیم‌ترشدن وضعیت بیماری و پرداخت هزینه‌های سنگین‌تر می شود) و همچنین تبعات روانی این بیماری در ارتباط با مشکلات اقتصادی از مهم‌ترین هزینه‌های غیرمستقیم به خانوارها در این شرایط است.

گرچه اقتصاد داخلی ایران پیش از شیوع ویروس کرونا نیز شرایط پرتلاطمی را تجربه می‌کرد اما کرونا این اختلالات را تشدید کرده است. این موضوع در حوزه اشتغال از هر دو سمت عرضه و تقاضا، بازار کار را تحت‌تأثیر خود قرار داده و تاثیر زیادی بر کاهش درآمد خانوارها گذاشته است. تعطیلی و کاهش فعالیت‌های اقتصادی منجر به تعدیل نیرو و کاهش تقاضای کار شده و به افزایش بیکاری در خانوارها دامن زده است. از طرف دیگر عرضه کار نیز کاهش یافته زیرا برخی افراد مستقیما با بیماری درگیر شده‌اند و برخی دیگر غیرمستقیم با اقدامات خودمراقبتی و کاهش تعاملات، ساعات کاری خود را کاهش داده‌اند. فعالیت کسب و کارهایی که مستقیما از بحران کرونا متاثر شده‌اند به‌ویژه کسب و کارهای کوچک و متوسط به‌شدت کاهش یافته و اینگونه رفاه خانوارهای زیادی تحت‌الشعاع قرار گرفته است. در این میان بیشترین ضربه اقتصادی را خانوارهایی متحمل شده‌اند که دارای شغل دائم نیستند؛ مانند دستفروشان و کارگران ساختمانی.

وقتی دخالت‌های دولت برای کنترل ویروس کرونا و محدودیت‌هایی که ایجاد می‌کند، افزایش می‌یابد نخستین خروجی آن محدودشدن فعالیت کسب و کارهاست؛ به‌ویژه کسب و کارهای کوچک و اصناف. در این میان کسب و کارهای پرخطر مانند گردشگری و رستوران‌ها و به‌طور کلی بخش خدمات بیشتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند. هم‌اکنون درصد بالایی از این کسب و کارها با کاهش عرضه و تقاضا مواجه شده‌اند و فروش‌شان به بیش از نصف کاهش پیدا کرده است. از آنجا که این کسب و کارها به شکل فردی یا خانوادگی اداره می‌شوند، اقتصاد این خانوارها به‌شدت تحت‌تأثیر قرار گرفته است.

 تولیدات کسب و کارهای بزرگ و بنگاه‌های اقتصادی هم به‌علت افت تقاضا، کاهش پیدا کرده و به ناچار بعضی از آنها مجبور به تعدیل کارکنان شده‌اند. هر چند بخشی از خسارت‌های سنگین بیکاری از طریق بیمه‌های بیکاری جبران شده اما نمی‌تواند همه هزینه‌های بیکاران را جبران کند. به‌عنوان مثال سابق بر این، یک نیروی کار در یک فضای کسب و کار، علاوه بر درآمد مستمر، مزایا و اضافه‌کاری نیز دریافت می‌کرد و برنامه مالی زندگی‌اش را براساس مجموع درآمد‌های موقت و ثابتی که به‌دست می‌آورد، تنظیم می‌کرد، درحالی‌که در بیمه بیکاری حداقل‌ها به وی پرداخت می‌شود و این کاهش درآمدها تأثیر بسزایی در سبد اقتصادی خانوارها گذاشته است.

ناتوانی در خرید و کاهش تقاضا هم منجر به کاهش درآمد بنگاه‌های اقتصادی و کسب و کارهای کوچک و متوسط شده است؛ این موضوع به طور غیرمستقیم هزینه‌هایی را به خانوارها تحمیل کرده است. زمانی که عرضه نیروی کار با محدودیت مواجه شود و مازاد عرضه کار به واسطه بیکاری ناشی از تعطیلی یا تعدیل نیروی کار وجود داشته باشد، بخشی از خانوارها درآمدشان را از دست می‌دهند و حمایت‌هایی که دولت انجام می‌دهد آنقدری نیست که این بحران را پوشش دهد.

از سویی در خانه‌ماندن در قالب دورکاری که جزو برنامه‌های پیشگیری خانوارهاست هم هزینه‌های اضافه‌تری را خارج از هزینه‌های معمول بر خانوارها تحمیل کرده است. همچنین موجب محروم‌ماندن آنها از خدمات عمومی و خدماتی که از مجموع اقتصاد می‌گیرند شده است؛ در واقع محدودیت‌های ناشی از ویروس کرونا مجموعه‌ای از خدماتی که فرد می‌توانست بگیرد را کاهش داده و از این حیث رفاه اقتصادی خانوارها کاهش پیدا کرده است.

البته در شرایط موجود خانوارها برای مدیریت اقتصادی و گذران زندگی به سمت کسب و کارهای آنلاین سوق پیدا کرده‌اند و از ظرفیت این بخش‌ها برای جبران کسری ها استفاده می‌کنند. همچنین در این مدت استقبال از بازار سرمایه هم با رشد نسبتا خوبی مواجه بوده که نشان می‌دهد با وجود روند صعودی تورم، افزایش نقدینگی، کسری بودجه دولت، کاهش قیمت نفت و بیماری کرونا، بسیاری از مردم بیکار ننشسته و سعی کرده‌اند در این اوضاع نابسامان اقتصادی برای خود منبع درآمدی به‌وجود آورند؛ روندی که کم‌کم با ماندن در شرایط کرونا بیش از اکنون فراگیر خواهد شد.

در مجموع باید گفت درآمد خانوارها، عرضه، تقاضا و تولید همگی چرخه اقتصادی خانوارها را تشکیل می‌دهد که کاهش یا افزایش یکی از این موارد در وضعیت دیگری تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم اقتصادی می‌گذارد./همشهری