تغییر اشتهای بازار جهانی، فرصت یا تهدید برای فولاد ایران؟

تیتر20-  نگاهی به آمارهای تولیدی و صادراتی در صنعت فولاد نشان می دهد در برخی حلقه های زنجیره ارزش فولاد اتفاقاتی در حال وقوع است که می تواند منشا آن تغییر ذائقه بازار جهانی باشد. 

به عنوان مثال آمارها نشان می دهد در سال 1402  میزان تولید فولاد میانی با رشدی 5.5  درصدی همراه بوده و در مقابل در حوزه صادرات نیز صادرات این حلقه از نظر وزنی رشدی 6.3  درصدی و از نظر ارزش رشدی 4.3  درصدی را در سال گذشته به ثبت رسانده است. 

البته همچنان بالاترین آمارهای صادراتی متعلق به حلقه مواد اولیه یعنی صادرات کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی است.  در سه ماهه اول سال جاری نیز صادرات فولاد میانی با کاهش 32  درصدی از نظر ارزش و کاهش 26  درصدی از نظر وزنی همراه شد  و بیشترین صادرات متعلق به مقاطع طویل فولادی بود.

بررسی این آمارها نشان می دهد ذائقه بازارهای صادراتی ایران متمایل به مقاطع طویل شده است که عمدتا فولادهای ساختمانی را شامل می شوند. این بدان معنا است بازارهای صادراتی عمده محصولات ساختمانی خود را از طریق واردات تامین می کنند و به دنبال تولید فولادهایی با ارزش افزوده بیشتر هستند. 

این تغییر ذائقه بیشتر ناشی از توسعه صنعتی است که باعث شده میزان تولید ماشین آلات و تجهیزات در صنایع افزایش پیدا کند. در نتیجه باید سیاست گذاری ها در صنعت فولاد نیز با تغییراتی همراه شود در غیر این صورت با ورود عربستان به عرصه تولید ورق و همچنین توسعه صنعت فولاد در کشورهای منطقه، بازارهای ایران از دست خواهد رفت. 

هرچند تولیدکنندگان داخلی باید در گام اول نیاز کشور را تامین کنند اما مسئله اصلی مهم این است این تولید باید با نگاه صادراتی انجام شود. تحقق این هدف نیازمند چندین فاکتور است. به عنوان مثال تولید صادرات محور و حضور مداوم در بازارهای خارجی نیازمند تامین انرژی است، در حالی که کمبود برق و گاز توانسته تولید را تحت تاثیر قرار دهد و سودخالص برخی از مجموعه ها را کاهش دهد. یا حتی سیاست های بانک مرکزی مبنی بر برگشت 100 درصدی ارز با کاهش درآمدهای ارزی می تواند واحدهای تولیدی را نسبت به توسعه کیفی بی انگیزه کند. 

صنعت فولاد کشور برای بهره مندی از تغییر مسیر صورت گرفته در بازارهای صادراتی باید چالش های داخلی را برطرف کند. چالش تامین انرژی مواد اولیه و همچنین استفاده از تکنولوژی های روز دنیا، از مباحثی است که  امروز صنعت فولاد را با مشکلات زیادی همراه کرده است. اما باید به این نکته توجه داشت تولید فولادهایی با ارزش افزوده بیشتر یعنی فولاد های آلیاژی یا ورق های فولادی علاوه بر آن که منجر به توسعه صنعتی در داخل کشور می شود، می تواند سهم ارز آوری این صنعت در کشور را هم افزایش دهد. 

صنعت فولاد ایران سال ها بر توسعه حلقه میانی متمرکز شد و امروز با تغییر اشتهای بازارهای جهانی این غفلت خود را نشان داده است. دنیا به دلیل توسعه صنعتی و ارتقای تکنولوژی به سمت استفاده از محصولات کیفی تر در زنجیره ارزش فولاد رفته است و اگر امروز برای استفاده از این فرصت برنامه ریزی نکنیم در آینده شاهد از دست رفتن بازارهای صادراتی خواهیم شد و به معنایی دیگر تنها به تامین کننده مواد اولیه فولادهای کیفی تبدیل می شویم که ارزش افزوده آن را دو دستی تقدیم کشورهای دیگر خواهیم کرد.  
جبران این موضوع نیازمند تغییر نگاه و همچنین سرمایه گذاری در حلقه هایی با ارزش افزوده بیشتر است. به عنوان مثال احداث واحدهای تولیدکننده ورق علاوه بر رونق صنایعی ای همچون خودروسازی یا لوازم خانگی، می تواند بازارهای صادراتی را هم توسعه دهد. اما همانطور که اشاره شد برخی موانع باعث شده تا حتی تولید در حلقه میانی هم تحت تاثیر قرار گیرد. درنتیجه سیاست گذاری های جدید بر مبنای نگاه کارشناسی از ضرورت های فعلی صنعت فولاد است تا بتوان خود را با تغییرات جهانی همسو کرد. 

هرچند برخی باید ها مربوط به صنعت فولاد است اما بهره مندی از فرصت های صادراتی نیز مستلزم تعامل وزرات خارجه و وزارت صمت و حتی وزارت اقتصاد است تا بتوان با رایزن های سیاسی و اقتصادی، سهم ایران از بازارهای جهانی را افزایش داد.