بانک صنعت و معدن بالاخره به کاروان بانکداری دیجیتال پیوست؛ اما با تاخیری معنادار!

تیتر20 - 10 اردیبهشت سال ۱۴۰۴ بود که بانک صنعت و معدن از اپلیکیشن «تیم‌بانک» رونمایی کرد. قرار است که این اپلکیشن در فاز اول به عنوان پلتفرم خدمات بانکداری برای مشتریان حقیقی عمل کند اما آیا طفل دیجیتال بانک صنعت و معدن دیر از راه نرسیده است؟! 

تیم‌بانک، در فازهای توسعه‌ای خود، خدماتی چون، «احراز هویت غیر حضوری»، «افتتاح حساب غیرحضوری»، «درخواست و دریافت تسهیلات تکلیفی و خرد» و… را ارائه خواهد کرد؛ یعنی همان خدماتی که غالب اپلیکیشن‌های بانکی (بانک‌های غیرتوسعه ای) از سال‌ها پیش ارائه می‌کنند. 

تیم‌بانک، در فاز نخست تنها خدمات پایه دیجیتال را پوشش می‌دهد و بسیاری از قابلیت‌های پیشرفته مانند بانکداری باز و شخصی‌سازی پیشرفته تجربه کاربری (hyper-personalization) و یکپارچگی با اکوسیستم فین‌تک داخلی را در بر نمی‌گیرد. اما چرا بانک صنعت و معدن از ارائه شخصی‌سازی پیشرفته تجربه کاربری جامانده است؟ 

ساختار یکپارچه و سنگین بانکداری متمرکز 
بانک‌ها هنوز از سیستم‌های قدیمی بانکداری متمرکز (Core Banking) استفاده می‌کنند که ساختار یکپارچه و سنگینی دارند. این سیستم‌های قدیمی موجب شده‌اند که راه‌اندازی سریع خدمات جدید و اتصال به APIها (رابط‌های برنامه‌نویسی) بسیار سخت باشد. 

در حالی‌ که امروزه بانک‌ها و شرکت‌های فین‌تک، از معماری‌های مدرن‌تری مانند «میکروسرویس» استفاده می‌کنند، این عقب‌ماندگی فنی، موجب شده، «بانک‌های سنتی» با مشکلات زیادی در توسعه و نوآوری روبرو شوند. 

از سویی دیگر، بانک صنعت و معدن ایران برای اولین بار در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ موفق به استفاده از ابزار برات الکترونیکی زنجیره تولید در بستر بورس کالا شده است.

 
گرچه این اقدام در جهت توسعه تامین مالی زنجیره‌ای مثبت ارزیابی می‌شود، اما نفس «نخستین‌بار بودن» در سال ۱۴۰۴، گویای عقب‌ماندگی معنادار این بانک توسعه‌ای در مقایسه با بانک‌های مشابه در منطقه و جهان است. 

این در حالی است که بانک‌های توسعه‌ای در منطقه خلیج فارس، مانند «بانک توسعه‌ای امارات» و «بانک توسعه‌ای قطر»، از پلتفرم‌های دیجیتال پیشرفته برای تامین مالی زنجیره تامین استفاده می‌کنند و چندین سال است که ابزارهایی مانند پرداخت‌های تضمینی هوشمند، فاکتورینگ دیجیتال و اوراق تجاری دیجیتال را ارائه می‌کنند. 

برای نمونه، فاکتورینگ دیجیتال که نوعی خدمت مالی است، به کسب‌وکارها امکان می‌دهد فاکتورهای پرداخت‌نشده خود را به صورت آنلاین به یک بانک یا شرکت فین‌تک بفروشند و در ازای آن، پیش‌پرداخت نقدی دریافت کنند. 

کسب‌وکارهایی که به دلیل فروش نسیه دچار کمبود نقدینگی شده‌اند و شرکت‌های زنجیره تامین که باید قبل از موعد پرداخت از مشتریان، نقدینگی تامین کنند، می‌توانند از فاکتورینگ دیجیتال استفاده کنند. 

در نتیجه، تسریع در گردش سرمایه بدون نیاز به دریافت وام شکل می‌گیرد؛ خدمتی که مشتریان بانک توسعه‌ای صنعت و معدن ایران از آن محروم هستند. 
البته باید در نظر داشت که زیرساخت‌های قانونی و پذیرفته شده از سوی بانک مرکزی هم دچار عقب ماندگی هستند اما بانکی چون صنعت و معدن که کارکرد توسعه‌ای و تخصصی صنعت و معدن دارد، تازه به سامانه‌های وزارت اقتصاد و بانک مرکزی برای اجرای برات الکترونیکی، متصل شده است؛ آنهم هم فقط برای ۶ فقره قرارداد آزمایشی. 

در کندی این فرایند و تاخیر طولانی در اجرای آن، وزارت اقتصاد هم تقصیر دارد؛ چرا که هنوز تمام فرآیندهای تسویه معاملات در بورس کالا الکترونیکی نیستند. 

این در شرایطی است که بانک‌های توسعه‌ای باید تسویه‌های اعتباری را با سرعتی بسیار بالا از طریق زیرساخت‌های الکترونیکی، ممکن کنند. 
از این رو، استفاده از برات الکترونیکی توسط بانک صنعت و معدن یک گام مثبت محسوب می‌شود اما این بانک به دلیل فقدان نظامندی بانکداری دیجیتال در ایران، همچنان در حال طی مراحل اولیه اتصال سامانه‌ای و اتوماسیون ساده به سر می‌برد.

این در حالی است که رقبای منطقه‌ای وارد مرحله تحلیل بلادرنگ (بررسی وضعیت اعتباری فرد یا کسب ‌و کار در لحظه و بدون تاخیر)، یکپارچه‌سازی کامل و حتی استفاده از بلاک‌چین و هوش مصنوعی شده‌اند.

 
مزایا و فرصت‌های دیجیتالی‌سازی صنعت و معدن 
البته بانک صنعت و معدن گام‌های خوبی را در جهت فرصت‌ها و مزایای دیجیتالی‌سازی برداشته است. می‌توان این فرصت‌ها و مزایا را در سه محور کلیدی خدمات مشتری، کارایی سیستم مالی، و نقش حمایتی بانک در اقتصاد، تحلیل کرد. 

با راه‌اندازی اپلیکیشن تیم‌بانک، صنعت و معدن وارد فاز عملیاتی ارائه خدمات دیجیتال به مشتریان شده است؛ مزایا و فرصت‌هایی مانندِ افزایش دسترسی و راحتی مشتریان، صرفه‌جویی در زمان و هزینه، ارائه خدمات ۲۴ساعته و افزایش امنیت و کنترل کاربر. 

در نتیجه، با استفاده از فناوری‌های دیجیتال، احتمال تقلب کاهش یافته و کاربران می‌توانند تراکنش‌ها را به‌صورت بلادرنگ مدیریت کنند. 

از سویی دیگر، استفاده از اوراق صکوک، برات الکترونیک و گواهی اعتبار مولد (گام)، به کاهش خلق پول تورم‌زا کمک کرده و جریان نقدینگی را به بخش حقیقی اقتصاد هدایت می‌کنند. 

در کل، تحول دیجیتال در بانک صنعت و معدن، نه تنها تجربه مشتری را بهبود بخشیده است، بلکه ساختار تامین مالی را نیز متحول کرده و با تمرکز بر صنایع مولد و دانش‌بنیان، در راستای تحقق برنامه‌های توسعه‌ای کشور حرکت می‌کند. 

قطاری که بالاخره حرکت کرد
دیجیتالی‌سازی در بانک صنعت و معدن هرچند با تاخیر آغاز شده، اما می‌تواند آغازگر تحولی تدریجی و موثر باشد؛ به‌ویژه اگر با زیرساخت‌های فناورانه و سیاست‌گذاری فعال از سوی بانک مرکزی همراه شود. 

اگر تیم‌بانک از یک اپلیکیشن ساده به بستری هوشمند برای تحلیل بلادرنگ، بانکداری باز، و فین‌تک‌محور تبدیل شود، آن‌گاه می‌توان گفت که بانک صنعت و معدن از پیله بانکداری سنتی بیرون آمده است. 

در غیر این صورت، این تلاش‌ها در همان فازهای آزمایشی باقی خواهند ماند؛ در حالی‌که رقبا با سرعتی فراتر از تصور به سمت آینده می‌تازند.