بهترین روش برای فروش بدون رانت خودروهای داخلی

تیتر20 - این روزها که بازار خودرو با ارتفاعی بلند از قیمت ها مواجه شده و عرضه و تقاضا نیز با هم نمی خواند، شیوه فروش خودروهای داخلی مورد نقد قرار گرفته و هر کس دید خود، راهکاری را به عنوان  بهترین روش فروش خودرو (توسط خودروسازان) ارائه می دهد. 

این در شرایطی است که طبعا بهترین روش فروش خودرو، شیوه ای بدون رانت است و انتخاب هر گزینه رانت زایی، تداوم شرایط فعلی را به دنبال خواهد داشت. حالا پرسش اینجاست که چه روشی می تواند بهترین گزینه برای فروش خودروهای داخلی بدون رانت باشد؟

پیش از پاسخ به این پرسش، بهتر است نگاهی بیندازیم به روش هایی که تا به امروز به کار گرفته شده اند. با تشکیل دولت نهم، سیاست فروش خودرو در حاشیه بازار که از اواخر دهه 70 به کار گرفته شده بود، کنار رفت و تثبیت قیمت جایگزین آن شد. در شیوه جدید، خودروسازان باید تا حد امکان قیمت محصولات خود را ثابت نگه می داشتند. روش های فروش نیز شامل فروش فوری، پیش فروش و لیزینگی می شد. با توجه به اعمال سیاست تثبیت قیمت، بین نرخ کارخانه و بازار خودروها فاصله وجود داشت و این به معنای توزیع رانت بود.

در اواخر دولت دهم اما شورای رقابت به ماجرای قیمت گذاری خودرو ورود کرد تا هر چند وقت یکبار (اوایل سالی یک بار و بعدها به صورت فصلی) قیمت خودروها افزایش یابد. روش های فروش نیز شامل فروش فوری و پیش فروش می شد و اینجا نیز با توجه به وجود اختلاف بین قیمت کارخانه و بازار خودروها، سفره رانت در بازار پهن بود. 

در ادامه اما سیستم قرعه کشی برای فروش خودروها در نظر گرفته شد تا به واسطه آن، بازار خودرو تنظیم شود. با این حال، قرعه کشی نیز نتوانست کمکی به تنظیم بازار کند و حتی قیمت ها تحت تاثیر عوامل مختلف به ویژه انتظارات تورمی و رشد نرخ ارز، بالا و بالاتر رفت. در واقع قرعه کشی تنها سبب شد توزیع رانت به نوعی منصفانه و بر اساس شانس شهروندان باشد، اما نه سبب تنظیم بازار شد و نه قیمت ها را پایین آورد. از طرفی، چون ملاک قیمت های دستوری بود، خودروسازان نیز کماکان در زیان دهی باقی ماندند (البته طبق ادعای خودشان). مجموع این روش هایی که برای قیمت گذاری و فروش خودرو تا قبل از عرضه خودرو در بورس کالا به کار گرفته شده، زیان بالغ بر 150 هزار میلیارد تومانی خودروسازان بزرگ را به دنبال داشته است.

 البته طبعا همه این زیاندهی از ناحیه قیمت گذاری دستوری نبوده، اما این ماجرا نقش اصلی را داشته است.

اما پس از اینکه قرعه کشی نیز نتوانست کمکی به تنظیم بازار خودرو کند و از طرفی، زیان انباشته خودروسازان نیز بالاتر رفت، سیاست گذار به سمت عرضه خودرو در بورس کالا رفت. این شیوه هرچند در دنیا مرسوم نیست و استاندارد به حساب نمی آید، با این حال از چند جنبه بر روش های قبلی برتری دارد. یک مسئله این است که تولیدکنندگان از محل خودروی بورسی تا حدی از زیان دهی فاصله گرفته و منتفع شدند و دیگر اینکه مصرف کنندگان واقعی توانستند خودروی موردنظر خود را با قیمتی کمتر از بازار تهیه کنند. با این حال اما عرضه خودرو در بورس کالا نیز نمی تواند روشی ایده آل برای فروش خودرو باشد و در نهایت باید مثل همه جای دنیا، شیوه استاندارد فروش به کار گرفته شود.

 این شیوه، آزادسازی قیمت خودرو و فروش خودروها در بستر طبیعی (عرضه مستقیم توسط خودروساز به بازار) است، چه آنکه رانت خاصی در آن وجود ندارد. البته در حال حاضر به دلیل رشد نامتعارف قیمت در بازار خودرو و همچنین کمبود عرضه، اجرای این شیوه تبعات خاص خود را دارد و باید ابتدا مقدماتش را فراهم کرد، با این حال در کل گریزی از آن (به عنوان روش استاندارد فروش خودرو) نیست.