اثرات حذف کیسه پلاستیکی در فرآیند خرید ازفروشگاه‌های زنجیره ای/ آیا بدون فرهنگ‌سازی و تغییر الگوی رفتاری خانواده‌ها امکانپذیر است؟

تیتر 20- با توجه به اینکه در ایران سالانه بیش از 2 میلیون تن پلاستیک تولید می شود. به همین دلیل جزو ۲۰ کشور نخست جهان در تولید زباله‌های ‌پلاستیکی است. حجم این زباله ها سالانه به حدود ۴ میلیون تن می رسد. به همین دلیل آئین‌نامه صادر شده مبنی بر اینکه سالانه ۲۰ درصد نایلون و پلاستیک‌های زیر چهار میکرون ضخامت در کشور باید کاهش پیدا کند. در نتیجه فروشگاه های زنجیره ای نباید نایلون رایگان در اختیار مراجعه کنندگان قرار دهد.

کاملا بدیهی است که کیسه‌های پلاستیکی امروزه مضرات زیادی دارد. سازمان بهداشت جهانی هم آن را تایید کرده است. از این رو عدم استفاده از این کیسه ها در فروشگاه های زنجیره ای شروع شده است. اما بدون فرهنگ‌سازی و تغییر الگوی رفتاری خانوار برای کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی ممکن نیست. 

 تشویق به تغییر رفتار داوطلبانه فروشندگان و مصرف‌کنندگان در اصلاح الگوی مصرف اهمیت بالایی دارد. برای نمونه  از سیاست‌های تشویقی برای استفاده مجدد مشتریان از اقلام سازگار با محیط زیست استفاده شود. همچنین در صورت دریافت نکردن کیسه پلاستیکی روی کارت عضویت فروشگاه‌های بزرگ و زنجیره‌ای امتیاز داده شود. بنابراین طبق مسئولیت اجتماعی، باید حذف کیسه های پلاستیکی در زمان خرید فرهنگ سازی شود. آحاد جامعه نیز خود را در حفظ محیط زیست و حذف پلاستیک از آن مسئول بدانند.

در واقع آنچه که در سطح جامعه می تواند تغییر رفتار ایجاد کند آموزش های اساسی است. برای نمونه یادگیری تفکیک زباله‌ها از مبدأ، مصرف مجدد و تشویق به استفاده از محصولات سازگار با محیط زیست در مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی کمک می کند تا معضل زباله حل شود.

در مقطع کنونی حذف کیسه پلاستیکی می تواند با واکنش اعتراضی مصرف کننده روبرو شود. هرچند هر کیسه پلاستیکی به‌طور متوسط تنها ۲۵ دقیقه مورد استفاده خریداران قرار می‌گیرد. اما بدون همین کیسه ها مشکلاتی برای خرید آنها به وجود می آید. مگر اینکه کیسه های قابل بازیافت جایگزین شود.

در حال حاضر هر دقیقه یک‌میلیون کیسه پلاستیکی و پنج تریلیون کیسه پلاستیکی یک‌بار مصرف در جهان مورد استفاده قرار می گیرد. ۸۰ درصد این کیسه پلاستیکی ها در بسترهای دریایی فرو می رود. مشکلاتی را برای زندگی آبزیان به وجود آورده است. آنهایی هم که در خشکی دفن می شوند بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ سال زمان برای بازیافت نیاز دارد. بنابراین تنها راهکار کاهش مصرف و معرفی کردن محصولات جایگزین تا حد ممکن است.

در شرایط کنونی امکان جایگزینی پلاستیک با کیسه های پارچه ای چند بار مصرف وجود دارد.

 در آیین نامه کاهش مصرف کیسه های پلاستیکی تاکید شده که تدبیری اندیشیده شود تا ۵ سال آینده تولیدکنندگان کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت ۲۵ میکرون سالانه ۲۰ درصد تولیدات خود را کاهش و به سمت کیسه‌های سازگار با محیط زیست بروند. اما این موضوع بدون توجه به مسائل فرهنگی و اجرای راهبردی موثر،  تنها به تعطیلی کارخانه های تولید پلاستیک منجر خواهد شد. به عبارت دیگر کاهش مصرف باید محرک این بخش باشد نه اینکه صرفا تولید کاهش یابد.

اما کشورهای توسعه یافته چگونه از این چالش عبور می کنند؟  یک سال پیش در کشور انگلیس دیگر پلاستیک های بسته بندی به صورت رایگان در فروشگاه ها در اختیار مشتریان قرار نمی گیرد. بلکه با قیمت بسیار بالایی فروخته می شود که باعث شده مصرف کنندگان با خود ظروف چندبار مصرف استفاده کنند.

ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی نازک با ضخامت کمتر از ۶۰ میکرون در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، الزام تولیدکنندگان به افزایش ضخامت کیسه‌های پلاستیکی و سایر اقلام پلاستیکی مانند دستکش و سفره یکبار مصرف به بیش از ۲۵ میکرون به منظور امکان بازیافت و استفاده مجدد باید توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری وزارت کشور مورد توجه قرار گرفته و شیوه‌نامه اجرایی آن تدوین و اجرا شود.

آلمانی ها اعلام کردند که بیش از 90 درصد پلاستیک های تولید شده را به چرخه مصرف باز می گردانند و تنها 10 درصد آن به محیط زیست وارد می شود که باز با سیاست های گوناگون و فرهنگ سازی توانسته اند آن 10 درصد را هم به حداقل ترین حالت ممکنه برسانند.

در قدیم رسم خوبی بود که به جای کیسه پلاستیکی و نایلون از کیسه‌های کاغذی استفاده می‌شد و امروز با توجه به اثبات اثرات مخرب زیست‌محیطی باید برای جلوگیری از فاجعه زیست محیطی، هر روز را روز بدون کیسه پلاستیکی بدانیم و بیش از این استفاده از نایلون را محدود کنیم.