سرمایه‌گذاری در لجستیک؛ مسیر پیشرفت صنعت پخش در ایران

تیتر 20-  صنعت پخش و لجستیک، به مثابه شریان‌های حیاتی و دو عنصر جدایی‌ناپذیر زنجیره تامین، سهم بسزایی در توسعه اقتصادی و افزایش رقابت‌پذیری دارند. در ایران، با وجود فرصت‌های فراوان و پتانسیل بالای ژئوپلیتیکی و تقاضای گسترده داخلی، توسعه این دو صنعت، با چالش‌های متعددی مانند ناکارآمدی زیرساخت‌ حمل‌ونقل، کمبود سرمایه‌گذاری، محدودیت‌های فناوری و نیروی متخصص مواجه است. 

چالش‌ها
لجستیک به عنوان زیرساخت پخش، تضمین‌کننده انتقال به‌موقع و کارآمد کالاها از تولیدکننده به مصرف‌کننده است. در واقع، کارآیی لجستیک می‌تواند به ‌طور مستقیم بر سرعت، هزینه و کیفیت خدمات پخش تاثیر بگذارد. با این همه، با وضعیت زیرساخت‌ لجستیکی کنونی، این صنعت با چالش‌های فراوان مواجه است. بر اساس گزارش بانک جهانی، ایران در شاخص عملکرد لجستیک (LPI)، طی سال 2023 میلادی، رتبه 123 را کسب کرده که با توجه به ظرفیت‌های موجود، بیانگر ضعف شدید در این حوزه است.

ناکارآمدی سیستم‌های حمل‌ونقل، کمبود سرمایه‌گذاری و عدم استفاده مناسب از فناوری‌ها، برخی از این چالش‌ها هستند. هرچند برخی شرکت‌های بزرگ لجستیک ایرانی به سمت بهره‌مندی از تکنولوژی‌ها حرکت می‌کنند اما با آگاهی ناکافی مواجهند. این مشکلات نه ‌تنها بهره‌وری را کاهش می‌دهد، بلکه فرصت‌های رشد و توسعه صنعت را نیز تهدید می‌کند. 

آموزش نیروی انسانی و توسعه مهارت‌های مرتبط با لجستیک نیز از جمله عوامل حیاتی در رشد این صنعت هستند که بر زنجیره تامین تاثیرگذارند. بر اساس بررسی‌ اتاق بازرگانی ایران، کمبود نیروی کار ماهر در حوزه‌های تخصصی لجستیک، یکی از مشکلات اصلی شرکت‌هاست.

صنعت پخش ایران، با وجود سهم 9 درصدی در تولید ناخالص داخلی و گردش مالی حدود 950 هزار میلیارد تومانی، اکنون با موانع جدی دست‌‌وپنجه نرم می‌کند. زیرساخت‌های ناکافی مانند فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل و کمبود امکانات انبارداری موجب کاهش سرعت و کارآیی توزیع کالاها شده است. طبق آمارهای موجود، حدود نیمی از ناوگان باری کشور فرسوده و دارای عمر بیش از 20 سال است که این موضوع می‌تواند به افزایش هزینه‌های عملیاتی منجر شود. همچنین درصد بالایی از انبارها فاقد سیستم‌ هوشمند هستند. انبارداری هوشمند، امروزه به معنای استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و... برای مدیریت کارآمدتر است.

همچنین به دلیل تحریم‌‌های اقتصادی و نوسانات بازار، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ لجستیکی و پخش با محدودیت‌ مواجه است. این امر باعث شده شرکت‌ها نتوانند فرایندهای کاری را بهینه‌سازی و از فناوری‌ها، به خوبی استفاده کنند. مشکلات پیچیده گمرکی و تاخیر در ترخیص کالاها نیز وضعیت را بغرنج کرده و بر روند زنجیره تامین، خصوصا زمان تحویل کالاها، تاثیر منفی می‌گذارد.

فرصت‌ها
با وجود این چالش‌ها، ایران فرصت‌های کم‌نظیری برای توسعه صنعت لجستیک و پخش دارد. کشور ما با موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد و کریدور ترانزیتی بین اروپا و آسیا، قادر است به مرکز لجستیکی معتبر و هاب منطقه تبدیل شود. استفاده از این موقعیت به جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیز کمک می‌کند. 
از سوی دیگر، جمعیت 85 میلیونی ایران و نیازهای متنوع مصرف‌کنندگان، بازار داخلی مناسبی ایجاد کرده و همین بازار، فرصتی برای رشد و توسعه صنعت پخش فراهم می‌کند. توسعه فناوری‌های مدرن مانند هوش مصنوعی و گسترش تجارت الکترونیک نیز به بهبود فرایندهای لجستیکی، مدیریت بهتر زنجیره تامین و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند.

تاثیرات
همه اینها در حالی است که کارآیی لجستیک، تاثیرات وسیعی بر عملکرد صنعت پخش دارد. بهینه‌سازی فرایندهای لجستیکی به کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، انبارداری و توزیع منجر می‌شود. به عنوان مثال، با استفاده از تکنیک‌های مدرن، مدیریت موجودی و ردیابی، شرکت‌ها می‌توانند از هدررفت منابع جلوگیری کنند. توسعه سیستم‌های اتوماسیون در انبارداری و بسته‌بندی، سرعت عملیات و دقت در ارسال کالا را بهبود می‌بخشد.

با بهبود زیرساخت‌‌های لجستیکی، زمان تحویل کالاها، کاهش و در نتیجه، رضایت مشتریان افزایش می‌یابد. این امر، به‌ویژه در بازار رقابتی امروز که زمان تحویل سریع یکی از عوامل کلیدی در جذب مشتری است، اهمیت دوچندان دارد. همچنین با مدیریت بهینه لجستیک، کیفیت خدمات پخش افزایش می‌یابد و در نهایت، منجر به افزایش وفاداری مشتریان و تکرار خرید می‌شود.

تجربیات
بسیاری از کشورها به واسطه توسعه فناوری‌های لجستیکی به بهبود کارآیی زنجیره‌ تامین و کاهش هزینه‌ها دست یافته‌اند. مثلا در آلمان و ژاپن، استفاده از سیستم‌های پیشرفته مدیریت موجودی و ردیابی در لحظه کالا، موجب کاهش هزینه‌های انبارداری و افزایش سرعت پاسخگویی به تقاضا شده است. 
چین نیز با توسعه لجستیک دیجیتال و بهره‌گیری از هوش مصنوعی و رباتیک، یکی از پیشروان لجستیک دنیاست. در سیستم لجستیکی شرکت علی‌بابا، ربات‌های پیشرفته‌ می‌توانند به طور خودکار محصولات را بسته‌بندی و آماده ارسال کنند. تجربیات این کشورها نشان می‌دهد توسعه لجستیک و پخش، تنها به زیرساخت‌ فیزیکی محدود نمی‌شود، بلکه نیازمند کاربرد فناوری‌هاست.

اولویت‌ها
با عنایت به چالش‌های فزاینده در حوزه لجستیک و رتبه پایین ایران در دنیا، دورنمای آن چندان مثبت نیست و همین امر، چشم‌انداز صنعت پخش را با ابهام مواجه می‌سازد. تجربیات جهانی نشان می‌دهد با استفاده از فناوری‌های روز و رفع موانع قانونی و اقتصادی، می‌توان به کارآیی بالاتر دست یافت.
برای بهبود زنجیره تامین، اولویت مهم، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌هاست. دولت و بخش خصوصی باید برای بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و انبارداری، سرمایه‌گذاری کنند تا کارآمدی سیستم توزیع افزایش یابد. نکته دیگر، اصلاح و تسهیل قوانین و فرایندهای گمرکی است تا به کاهش تاخیر در ترخیص کالاها و افزایش سرعت زنجیره تامین منجر ‌شود. 

توجه به آموزش و توسعه مهارت‌ها در حوزه لجستیک و پخش نیز اهمیت بالایی دارد و به افزایش بهره‌وری و بهبود کیفیت خدمات کمک می‌کند. همچنین استفاده از سیستم‌های هوشمند در صنعت لجستیک و پخش مانند سرمایه‌گذاری در زمینه نرم‌افزارهای مدیریت زنجیره تامین و ردیابی کالا در بهینه‌سازی فرایندها و کاهش هزینه‌ها موثر است.

 
موفقیت صنعت پخش ایران، در گرو بهبود صنعت لجستیک و سرمایه‌گذاری‌ گسترده در زیرساخت‌ها مانند حمل‌ونقل، فناوری و نیروی انسانی است. با توجه به فرصت‌های موجود و تلاش برای رفع چالش‌ها، می‌توان به رشد پایدار و بهینه‌سازی صنعت پخش در کشور امیدوار شد. اگر قرار است افق تازه‌ای به روی صنعت پخش با گردش مالی بالای آن گشوده شود، سیاستگذاران و فعالان صنعت لجستیک و حمل‌ونقل، باید گام‌های موثرتری در این مسیر بردارند.