چرا تراز تجاری مثبت مناطق آزاد قابل اتکا نیست؟

تیتر۲۰ -   دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد اعلام کرده است سال گذشته با مجموع صادرات ۱۱۳۶ میلیون یورویی در مقابل واردات ۱۰۳۰ میلیون یورویی تراز تجاری مثبت ۱۰۶ درصدی ایجاد کرده است. اما بسیاری از کارشناسان اقتصادی جشن دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد برای تراز تجاری را چندان با اهمیت ندانستند. چراکه این موضوع تحت تاثیر عوامل مختلف و به صورت ناپایدار کسب شده‌است.

نخست اینکه در سال‌های اخیر میزان صادرات کالای ایران به روسیه افزایش یافته که عمدتا کالاهای سرزمین اصلی است که به صورت صادرات مجدد از مناطق آزاد شمال کشور به این کشور صادرات می‌شود. بنابراین در صورتیکه روسیه با تحریم‌های غرب مواجه نبود امکان صادرات رقابتی ایران به این کشور کاهش می‌یافت. به همین دلیل تراز تجاری مناطق آزاد کشور نیز تغییر می کند.

نکته دومی که می‌تواند حائز اهمیت باشد کاهش ارزش ریال در مقابل ارزهایی مانند دلار و روبل باعث شده عمدتا واردات کالا برای طرف های خارجی صرفه اقتصادی بیشتری پیدا کند. به همین دلیل است که ایران در یکسال گذشته توانسته صادرات بیشتری داشته باشد. همچنین به دلیل اینکه در کشور ممنوعیت واردات برخی کالاها وجود داشته عمدتا میزان واردات کمتر از صادرات رخ داده است.

بنابراین آمار تراز تجاری مناطق آزاد و تجاری کشور چندان قابل اتکا نیست. در صورتی که روند صادرات این منطقه به صورت درون‌زا وجود داشته باشد به طور قطع باید آمار صادرات همچنان از این سطح بالاتر برود. چراکه در حال حاضر میزان رشد تورم تولیدکننده نسبت به قبل کند شده است.

 از طرف دیگر ارزش دلار صادرکنندگان در مرکز مبادله ارزی افزایش قابل توجهی داشته است. به گونه‌ای که سال گذشته قیمت دلار مرکز مبادلات برای صادرکنندگان خرد حدود ۳۸ هزار تومان بود و هم اکنون به محدوده ۴۸ هزار تومان رسیده است. این رشد ۲۰ درصدی در قیمت دلار انگیزه‌ای خواهد شد که شرکت ها محصولات بیشتری صادر کنند.

همچنین باید توجه داشت در سال گذشته به دلیل سختگیری بانک مرکزی در تعهدات ارزی بسیاری از شرکت‌ها مجبور بودند به صورت نقدی ارز را به مرکز مبادلات تحویل دهند. به همین دلیل تهاتر واردات در قبال ارز صادراتی کالا کمتر اتفاق می‌افتاد. از این رو سطح واردات به نسبت صادرات کالا پایین تر بود.

 اما در شرایط کنونی با افزایش میزان ذخیره ارزی بانک مرکزی سیاست های این بخش را آسانتر کرده است. به همین دلیل بسیاری از شرکت‌ها در قبال ارز صادراتی می‌توانند واردات کنند. بر همین اساس پیش‌بینی می‌شود تراز تجاری مناطق آزاد و تجاری کشور دوباره منفی شود.